Παρόντες:

• Κυριάκος Χατζηγιάννης, πρόεδρος    
• Γιώργος Κάρουλλας    
• Αννίτα Δημητρίου    
• Γιώργος Κ. Γεωργίου    
• Αντρέας Καυκαλιάς    
• Γιώργος Τ. Γεωργίου
• Πανίκος Λεωνίδου
• Παύλος Μυλωνάς
• Μιχάλης Γιωργάλλας
• Χαράλαμπος Θεοπέμπτου

Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Παιδείας και Πολιτισμού εξέτασε τους πιο πάνω κανονισμούς σε τέσσερις συνεδρίες της, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στις 6, 13 και 27 Φεβρουαρίου και στις 20 Μαρτίου 2019.

Στις πιο πάνω συνεδρίες κλήθηκαν και παρευρέθηκαν εκπρόσωποι του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας και μέλη της Ιδρυτικής Επιτροπής της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών.

Σκοπός των κανονισμών, οι οποίοι εκδίδονται με βάση τις διατάξεις του άρθρου 24 του περί της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών Νόμου, είναι ο καθορισμός του νομικού πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών (Ακαδημία).

Σύμφωνα με τα στοιχεία που τέθηκαν ενώπιον της επιτροπής, το Υπουργικό Συμβούλιο με την απόφασή του ημερομηνίας 17 Ιανουαρίου 2018 διόρισε τετραμελή Ιδρυτική Επιτροπή με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία για την οργάνωση και την έναρξη λειτουργίας της Ακαδημίας. Με βάση τα πιο πάνω, τα μέλη της Ιδρυτικής Επιτροπής της Ακαδημίας ετοίμασαν τους προτεινόμενους κανονισμούς, οι οποίοι κατατέθηκαν στη Βουλή για έγκριση.

Ειδικότερα, οι προτεινόμενοι κανονισμοί περιλαμβάνουν πρόνοιες για την μεταβατική διοίκηση, τις διαδικασίες εκλογής των οργάνων και μελών της Ακαδημίας, τη λειτουργία και τις συνεδρίες της ολομέλειας και των επιτροπών της, την απονομή βραβείων, τη λειτουργία Γραφείων Ερευνών και Κέντρου Ερευνών κ.λπ. Για την ετοιμασία των κανονισμών ζητήθηκαν οι απόψεις οργανωμένων επιστημονικών φορέων, καθώς και προσωπικοτήτων του χώρου των επιστημών, των γραμμάτων και των τεχνών και συζητήθηκαν διεξοδικά οι σχετικές προτάσεις που υποβλήθηκαν για την τελική διαμόρφωση των κανονισμών.

Επισημαίνεται ότι μέχρι την οικονομική αυτονόμηση της Ακαδημίας, που θα επέλθει από δωρεές και κληροδοτήματα, θα παρέχεται η αναγκαία κρατική βοήθεια για την κάλυψη των λειτουργικών εξόδων της, καθώς και των κτιριακών υποδομών της.

Στα πλαίσια της περαιτέρω μελέτης των κανονισμών εγέρθηκαν ορισμένοι προβληματισμοί από πλευράς μελών της επιτροπής, οι οποίοι αφορούσαν κυρίως τα ακόλουθα:

1. Οι κανονισμοί πρέπει να διαπνέονται από δημοκρατικές και διαφανείς διαδικασίες, οι οποίες να προσδίδουν κύρος και αξιοπιστία στην Ακαδημία.

2. Οι διαδικασίες εκλογής νέων μελών της Ακαδημίας είναι αυστηρά κλειστές και αδιαφανείς. Οι θέσεις πρέπει να προκηρύσσονται ανοικτά, ώστε ο καθένας που θεωρεί ότι πληρεί τα κριτήρια να μπορεί να υποβάλει αίτηση. Παράλληλα, ο καθορισμός εκ των προτέρων του γνωστικού πεδίου του νέου μέλους μιας τάξης πιθανόν να δημιουργεί κίνδυνο για φωτογράφιση συγκεκριμένων υποψηφίων.

3. Απουσιάζει από τους κανονισμούς ο οικονομικός έλεγχος, τόσο ο εσωτερικός όσο και ο εξωτερικός. Παράλληλα, ενώ η Ακαδημία στα πρώτα χρόνια λειτουργίας της θα επιχορηγείται εξ ολοκλήρου από το κράτος, δεν προβλέπεται η κατάθεση του ετήσιου προϋπολογισμού της.

4. Εγείρεται ζήτημα κατά πόσο εμπίπτει στις αρμοδιότητες και στον ρόλο της Ακαδημίας η ίδρυση Γραφείων Ερευνών και Κέντρου Ερευνών, τα οποία ενδεχομένως να είναι ανταγωνιστικά προς αυτά των πανεπιστημίων ή να επικαλύπτουν το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας.

Το αρμόδιο υπουργείο, καθώς και οι εκπρόσωποι της Ιδρυτικής Επιτροπής σε σχέση με τα πιο πάνω κατέθεσαν τόσο γραπτώς όσο και προφορικώς ενώπιον της επιτροπής τις ακόλουθες επεξηγήσεις:

1. Οι κανονισμοί απορρέουν από τον υφιστάμενο περί της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών Νόμο. Ειδικότερα, είναι έργο σοβαρής μελέτης και μιας αντικειμενικής και ανιδιοτελούς ομαδικής προσπάθειας με μοναδικό κίνητρο την επίτευξη των σκοπών του ανώτατου πνευματικού ιδρύματος της Κύπρου.

2. Τα άρθρα 15(4), 16, 17, 18, 19 του υφιστάμενου νόμου προβλέπουν επιλογή μελών, κατά την κρίση της Ακαδημίας, στο πλαίσιο της αποκλειστικής αναγνώρισης των πολιτών που διακρίθηκαν για σπουδαία έργα και υψηλή προσφορά στις επιστήμες, τα γράμματα και τις τέχνες και για τη δυνατότητα συμβολής τους στο έργο της Ακαδημίας και της Δημοκρατίας γενικότερα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 15(4) του υφιστάμενου νόμου, τεκμηριώνεται η τεράστια σημασία που αποδίδει η Ακαδημία στην έννοια της συνεργασίας μεταξύ των μελών της και κυρίως των ιδρυτικών της μελών, η εκλογή των οποίων θα θέσει τα θεμέλια της λειτουργίας της Ακαδημίας.

Επομένως, η Ακαδημία δεν επιδιώκει μόνο την εκλογή των αρίστων στις επιστήμες, στα γράμματα και στις τέχνες, αλλά κυρίως την εκλογή ανθρώπων που διαπρέπουν σε αυτούς τους τομείς και μπορούν να συνεργάζονται μεταξύ τους για την επίτευξη των σκοπών και των στόχων της Ακαδημίας και κατ’ επέκταση για το καλό του τόπου μας.

3. Ο καθορισμός του πεδίου εκλογής μελών, τακτικών, εξωτερικών και αντεπιστελλόντων γίνεται με δημοκρατικό τρόπο στο πλαίσιο της εκπροσώπησης όλων των γνωστικών αντικειμένων των επιστημών της κάθε τάξης της Ακαδημίας, αφού απαιτείται έγκριση και αποδοχή του όχι μόνο από την τάξη, αλλά και από τη σύγκλητο και την ολομέλεια της Ακαδημίας. Αυτός άλλωστε είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος εκλογής μελών των εθνικών ακαδημιών και σε ξένες χώρες. Προφανώς, η Ακαδημία δεν είναι πανεπιστήμιο αλλά τα νέα πεδία αιχμής, όπως π.χ. στην τάξη των θετικών επιστημών, τα νέα πεδία της τεχνητής νοημοσύνης, της επιστήμης των υπολογιστών, των νανοϋλικών, της νανοτεχνολογίας, της ενέργειας, της γονιδιωματικής (genomics), των νευροεπιστημών κ.ο.κ., πρέπει κατά το δυνατόν να εκπροσωπούνται στην Ακαδημία και η εκπροσώπηση να γίνεται πάλι με αντικειμενικά κριτήρια.

4. Η πρόταση υποψήφιου μέλους (τακτικού-εξωτερικού-αντεπιστέλλοντος) της Ακαδημίας πρέπει να γίνεται από τρία ή περισσότερα μέλη της τάξης της Ακαδημίας γεγονός που αποδεικνύει την ευρεία αποδοχή του υποψηφίου από την τάξη.

5. Έχει υποβληθεί ως παράρτημα το οργανόγραμμα της διοικητικής δομής της Ακαδημίας, θεωρώντας ως δεδομένο ότι θα υπάρχει συγγραφή νέων κανονισμών για την εκάστοτε νέα ιδρυόμενη υπηρεσία.

6. Η δυνατότητα ίδρυσης Γραφείων Ερευνών, Κέντρου Ερευνών και Γραφείου Εξωτερικών Υποθέσεων προβλέπεται ήδη στα άρθρα 40 και 41 του υφιστάμενου νόμου. Ειδικότερα, στους κανονισμούς περιγράφονται συνοπτικά οι διαδικασίες για την ίδρυση των πιο πάνω, με την προϋπόθεση ότι έχει τεκμηριωθεί πλήρως και έχει εγκριθεί από όλα τα όργανα της Ακαδημίας η αναγκαιότητα ίδρυσής τους, η οποία σε καμία περίπτωση δεν παρεμποδίζει το έργο άλλων ερευνητικών ή πανεπιστημιακών κέντρων, αλλά αντίθετα συμπληρώνει και αναδεικνύει το παραγόμενο ερευνητικό έργο. Όσον αφορά την αναφορά στο Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ), επισημαίνεται ότι, κατά τη δημόσια διαβούλευση που έγινε για τους κανονισμούς, το ΙΠΕ διά του εκπροσώπου του χαιρέτισε την ίδρυση της Ακαδημίας και εισηγήθηκε αρμονική συνεργασία για την επίτευξη και προώθηση κοινών στόχων.

7. Στο άρθρο 42 του υφιστάμενου νόμου αναφέρεται η διαχείριση των οικονομικών της Ακαδημίας, καθώς και ο έλεγχος και η ετοιμασία ετήσιας έκθεσης. Επίσης, στους κανονισμούς προβλέπεται συγκεκριμένα η ετοιμασία του προϋπολογισμού έκαστου οικονομικού έτους από την οικονομική υπηρεσία και τον γενικό γραμματέα της Ακαδημίας.

Η επιτροπή στο πλαίσιο της περαιτέρω μελέτης των κανονισμών έκρινε σκόπιμο, σε συνεργασία με το αρμόδιο υπουργείο, να επιφέρει ορισμένες βελτιώσεις στο κείμενό τους, οι οποίες αφορούσαν νομοτεχνικές και λεκτικές διορθώσεις.

Με βάση τα πιο πάνω, η επιτροπή δήλωσε ότι όλα τα μέλη της θα τοποθετηθούν επί του διαμορφωμένου κειμένου των κανονισμών στην ολομέλεια της Βουλής, στα πλαίσια της συζήτησης που θα διεξαχθεί.

3 Απριλίου 2019