Παρόντες:

• Γεώργιος Γεωργίου, πρόεδρος    
• Άριστος Δαμιανού
• Δημήτρης Δημητρίου  
• Ευανθία Σάββα
• Κώστας Κωνσταντίνου  

 　
Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών μελέτησε το πιο πάνω νομοσχέδιο σε αριθμό συνεδριών της, που πραγματοποιήθηκαν στο διάστημα μεταξύ 13ης Σεπτεμβρίου 2017 και 15ης Νοεμβρίου 2017. Σημειώνεται ότι στην πρώτη συνεδρία της επιτροπής παρευρέθηκε και ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων. Στο πλαίσιο των πιο πάνω συνεδριάσεων κλήθηκαν και παρευρέθηκαν ενώπιον της επιτροπής ο Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, η Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, καθώς και εκπρόσωποι της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας και του Συμβουλίου στο οποίο υποβάλλονται για έλεγχο οι δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων.

Σκοπός του νομοσχεδίου είναι η τροποποίηση του περί Ορισμένων Δημόσια Εκτεθειμένων Προσώπων και Ορισμένων Αξιωματούχων της Κυπριακής Δημοκρατίας (Δήλωση και Έλεγχος Περιουσίας) Νόμου για την καλύτερη και αποτελεσματικότερη εφαρμογή του, με τον περιορισμό των προσώπων που υποχρεούνται να υποβάλλουν δήλωση περιουσιακών στοιχείων δυνάμει του πιο πάνω νόμου και τον αναλογικότερο χειρισμό της υποχρέωσης δημοσιοποίησης της δήλωσης περιουσιακών στοιχείων, καθώς και με ρυθμίσεις που συμβάλλουν στη μη έγερση νομικών προβλημάτων.

Στην εισηγητική έκθεση που συνοδεύει το νομοσχέδιο επισημαίνεται ότι μετά την έκδοση της γνωμάτευσης του Ανωτάτου Δικαστηρίου επί της Αναφοράς του Προέδρου της Δημοκρατίας αρ. 13/2016, δυνάμει του άρθρου 140 του συντάγματος, οι διατάξεις του περί Ορισμένων Δημόσια Εκτεθειμένων Προσώπων και Ορισμένων Αξιωματούχων της Κυπριακής Δημοκρατίας (Δήλωση και Έλεγχος Περιουσίας) (Τροποποιητικού) Νόμου του 2016 οι οποίες δεν κρίθηκαν αντισυνταγματικές εκδόθηκαν με δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας ως Νόμος αρ. 69(Ι) του 2017 και ακολούθησε ο διορισμός από το Υπουργικό Συμβούλιο του προβλεπόμενου από το βασικό νόμο τριμελούς Συμβουλίου στο οποίο θα υποβάλλονται για έλεγχο οι δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων, γνωστές ως “πόθεν έσχες”, των ελεγχόμενων δυνάμει του νόμου αξιωματούχων και δημόσια εκτεθειμένων προσώπων.

Ακολούθως, όπως αναφέρεται στην πιο πάνω έκθεση, το Συμβούλιο στις 25 Αυγούστου 2017 υπέβαλε γραπτές εισηγήσεις με σκοπό την καλύτερη και αποτελεσματικότερη εφαρμογή του νόμου, την καλύτερη εξυπηρέτηση της αρχής της αναλογικότητας και την επέκταση της προθεσμίας για υποβολή των σχετικών δηλώσεων, ώστε να διευθετηθούν διαδικαστικά θέματα. Επιπρόσθετα, η Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα με επιστολή της, ημερομηνίας 18 Αυγούστου 2017, προς το Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας προέβη σε επισημάνσεις και εισηγήσεις που άπτονται της προστασίας των προσωπικών δεδομένων σε σχέση με τις διατάξεις του πιο πάνω νόμου.

Όπως σημειώνεται στην ίδια έκθεση, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, έχοντας υπόψη τις εισηγήσεις που υποβλήθηκαν, ετοίμασε το υπό συζήτηση νομοσχέδιο.

Ειδικότερα, στο νομοσχέδιο όπως αυτό αρχικά κατατέθηκε στη Βουλή διαλαμβάνονται μεταξύ άλλων τα πιο κάτω:

1. Διαφοροποίηση του τρόπου διορισμού των νόμιμων ελεγκτών που θα διενεργούν τη λογιστική ή οικονομική πραγματογνωμοσύνη ή άλλες ελεγκτικές πράξεις, ώστε να μην εγείρονται νομικά προβλήματα.

2. Περιορισμός των ελεγχόμενων προσώπων, δηλαδή των προσώπων που έχουν υποχρέωση να υποβάλλουν δήλωση περιουσιακών στοιχείων, τα οποία περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι του βασικού νόμου, με την αφαίρεση από αυτό των πιο κάτω:

α. Των δημάρχων και δημοτικών συμβούλων των κατεχόμενων δήμων.

β. Των μελών των κοινοτικών συμβουλίων των μη κατεχόμενων κοινοτήτων, κατά τρόπο που να ελέγχονται μόνο οι πρόεδροι και οι αναπληρωτές πρόεδροι των κοινοτήτων αυτών, αφού τα κοινοτικά συμβούλια των κατεχόμενων κοινοτήτων ήδη δεν περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής του νόμου.

γ. Των σχολικών εφορειών. Συγκεκριμένα, προβλέπεται ρητά ότι οι σχολικές εφορείες εξαιρούνται από τα νομικά πρόσωπα δημόσιου δικαίου, τα οποία διά γενικής αναφοράς περιλαμβάνονται στα ελεγχόμενα πρόσωπα.

3. Περιορισμός των ελεγχόμενων προσώπων των οποίων η δήλωση περιουσιακών στοιχείων θα δημοσιοποιείται. Ειδικότερα, οι αξιωματούχοι και τα δημόσια εκτεθειμένα πρόσωπα η δήλωση των οποίων θα δημοσιοποιείται θα περιλαμβάνονται ξεχωριστά στο προτεινόμενο με το υπό αναφορά νομοσχέδιο νέο Παράρτημα ΙΑ. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με την ισχύουσα ρύθμιση δημοσιοποιούνται οι δηλώσεις όλων των ελεγχόμενων δυνάμει του νόμου προσώπων.

4. Συμπερίληψη των αριθμών των τραπεζικών λογαριασμών των ελεγχομένων στα στοιχεία της δήλωσης που εξαιρούνται της δημοσιοποίησης.

5. Επέκταση μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2017 της προθεσμίας υποβολής των σχετικών δηλώσεων για σκοπούς διευθέτησης διαδικαστικών θεμάτων.

Αναφορικά με την προθεσμία υποβολής της δήλωσης που καθορίζεται στη μεταβατική διάταξη του άρθρου 14 του βασικού νόμου σημειώνονται τα ακόλουθα:

1. Στο πλαίσιο της πρόσφατης αναθεώρησης του βασικού νόμου, τον Απρίλη του 2016, που τέθηκε σε ισχύ στις 23 Ιουνίου 2017, έπειτα από τη γνωμάτευση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην Αναφορά αρ. 13/2016, καθορίστηκε ότι τα ελεγχόμενα με βάση το νόμο πρόσωπα, τα οποία κατείχαν το αξίωμά τους ή βρίσκονταν σε ενεργό υπηρεσία στις 23 Ιουνίου 2017, ημερομηνία κατά την οποία τέθηκε σε ισχύ η εν λόγω μεταβατική διάταξη, όφειλαν να υποβάλουν τη δήλωσή τους εντός τριών μηνών από την εν λόγω ημερομηνία, δηλαδή μέχρι τις 23 Σεπτεμβρίου 2017. Σημειώνεται ότι το υπό συζήτηση νομοσχέδιο κατατέθηκε στη Βουλή στις 8 Σεπτεμβρίου 2017.

2. Στο μεταξύ η εν λόγω προθεσμία επεκτάθηκε ήδη διαδοχικά μέχρι την 31η Οκτωβρίου 2017 αρχικά και περαιτέρω μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2017, ύστερα από ψήφιση δύο σχετικών προτάσεων νόμου, που κατατέθηκαν η πρώτη από τον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων και η δεύτερη από την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών, προκειμένου να δοθεί ο απαιτούμενος χρόνος, ώστε να ολοκληρωθεί η μελέτη του υπό συζήτηση νομοσχεδίου, που στοχεύει στην καλύτερη και πιο αποτελεσματική εφαρμογή του βασικού νόμου ύστερα από την αναφερόμενη πιο πάνω πρόσφατη αναθεώρησή του.

Ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων κατά την έναρξη της συζήτησης επί των προνοιών του νομοσχεδίου επισήμανε την ανάγκη να εξεταστεί γενικά πώς θα εξυπηρετείται ο πραγματικός στόχος της νομοθεσίας για το πόθεν έσχες, δηλαδή ο έλεγχος της μεταβολής των περιουσιακών στοιχείων των ελεγχόμενων προσώπων, καθώς και την ανάγκη να καθορίζεται με σαφήνεια στην εν λόγω νομοθεσία ότι το αρμόδιο σώμα, ανάλογα με την περίπτωση, στο οποίο υποβάλλονται για έλεγχο οι δηλώσεις περιουσίας θα έχει τη δυνατότητα να αναθέσει τη διενέργεια λογιστικής ή οικονομικής πραγματογνωμοσύνης σε εμπειρογνώμονα.

Αναλύοντας τις επιμέρους πρόνοιες του νομοσχεδίου, ο Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως ανέφερε μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:

1. Η διαφοροποίηση του τρόπου διορισμού των νόμιμων ελεγκτών οι οποίοι θα διενεργούν τη λογιστική ή οικονομική πραγματογνωμοσύνη ή άλλες λογιστικές πράξεις κρίθηκε αναγκαία, ώστε να αντιμετωπιστεί το σοβαρό νομικό θέμα που εγείρεται από το γεγονός ότι με βάση τον υφιστάμενο νόμο το ένα από τα πρόσωπα που αποφασίζουν το διορισμό των νόμιμων ελεγκτών είναι πρόσωπο ελεγχόμενο δυνάμει του νόμου. Ως εκ τούτου, οι νόμιμοι ελεγκτές προτείνεται να διορίζονται από το ίδιο το Συμβούλιο στο οποίο υποβάλλονται οι δηλώσεις των περιουσιακών στοιχείων για έλεγχο. Ειδικότερα, προτείνεται το Συμβούλιο, με ομόφωνη απόφασή του, να διορίζει τους νόμιμους ελεγκτές από κατάλογο που θα καταρτίζει το ίδιο, στον οποίο θα περιλαμβάνονται τουλάχιστο δέκα νόμιμοι ελεγκτές και ο οποίος θα δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας.

2. Οι αριθμοί των τραπεζικών λογαριασμών των ελεγχομένων προστέθηκαν στα στοιχεία της δήλωσής τους που δε θα δημοσιοποιούνται έπειτα από υιοθέτηση σχετικής εισήγησης της Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.

3. Στις περιπτώσεις που η δήλωση των ελεγχόμενων προσώπων προτείνεται να δημοσιοποιείται, αυτή θα αναρτάται στην ιστοσελίδα του Συμβουλίου για σκοπούς προστασίας προσωπικών δεδομένων και όχι στην ιστοσελίδα του οικείου σώματος, όπως προβλέπεται στον υφιστάμενο νόμο.

4. Η αφαίρεση από τον κατάλογο των ελεγχόμενων προσώπων των δημάρχων και των δημοτικών συμβούλων των κατεχόμενων δήμων κρίθηκε σκόπιμη, αφού ο ρόλος τους περιορίζεται στη συντήρηση της μνήμης των κατεχόμενων δήμων τους και τη σύσφιγξη των σχέσεων των δημοτών τους. Επίσης, προτείνεται η αφαίρεση των μελών των κοινοτικών συμβουλίων των μη κατεχόμενων κοινοτήτων, καθότι αυτά δεν ασκούν από μόνα τους οποιαδήποτε ουσιαστική εξουσία.

5. Ο περιορισμός των αξιωματούχων και των δημόσια εκτεθειμένων προσώπων των οποίων η δήλωση θα δημοσιοποιείται προτείνεται στη βάση της αρχής της αναλογικότητας σε σχέση με τη δημόσια εξουσία την οποία αυτοί ασκούν. Ως εκ τούτου, τα πρόσωπα αυτά προτείνεται να περιοριστούν σε εκείνα αναφορικά με τα οποία, λόγω του αξιώματος που κατέχουν και των καθηκόντων που ασκούν, απαιτείται περισσότερη διαφάνεια και ειδικότερα περιορίζονται στους αξιωματούχους εκείνους μόνο οι οποίοι διαδραματίζουν ρόλο στη δημόσια πολιτική και οικονομική ζωή παρόμοιο με το ρόλο που διαδραματίζουν οι ανώτατοι πολιτικοί αξιωματούχοι.

Ο πρόεδρος του τριμελούς Συμβουλίου για τον έλεγχο των δηλώσεων “πόθεν έσχες” επισήμανε ότι ο υφιστάμενος νόμος δεν είναι λειτουργικός, γι’ αυτό είχε υποβάλει εισηγήσεις για βελτίωσή του. Οι εν λόγω εισηγήσεις αφορούν μεταξύ άλλων το χρηματικό πρόστιμο, τον τρόπο διορισμού των νόμιμων ελεγκτών, καθώς και την ανάγκη έκδοσης κανονισμών για καθορισμό των προϋποθέσεων που πρέπει να ικανοποιούν οι νόμιμοι ελεγκτές, της διαδικασίας ανάθεσης των καθηκόντων τους και οποιουδήποτε άλλου σχετικού θέματος.

Η Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα δήλωσε ότι η κατάθεση του υπό συζήτηση νομοσχεδίου συνιστά βήμα προς την ορθή κατεύθυνση για την ομαλή λειτουργία του θεσμού του πόθεν έσχες και την προαγωγή των αρχών της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Ωστόσο, εξέφρασε την άποψη ότι υπάρχει περιθώριο για βελτιώσεις, με σκοπό την ελαχιστοποίηση των κινδύνων που ελλοχεύει για τα δημόσια εκτεθειμένα πρόσωπα και τους αξιωματούχους η δημοσιοποίηση ορισμένων δεδομένων. Σε σχετικό γραπτό υπόμνημά της προς την επιτροπή μεταξύ άλλων γίνεται αναφορά σε επιστολή της προς το Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, με ημερομηνία 18 Αυγούστου 2017, στην οποία είχε επισημάνει την ανάγκη τροποποίησης του πιο πάνω νόμου για λόγους που σχετίζονται ειδικότερα με τη συλλογή, δημοσιοποίηση και επεξεργασία προσωπικών δεδομένων καθ’ υπέρβαση της θεμελιώδους αρχής της αναλογικότητας. Περαιτέρω, στο ίδιο υπόμνημα η επίτροπος επισημαίνει ότι οι εισηγήσεις της δεν ενσωματώθηκαν στο σύνολό τους στο νομοσχέδιο.

Η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας εξέφρασε την άποψη ότι οι προτεινόμενες με το νομοσχέδιο ρυθμίσεις δεν εγείρουν οποιοδήποτε νομικό ή συνταγματικό θέμα.

Στο στάδιο της μελέτης του νομοσχεδίου την επιτροπή απασχόλησαν μεταξύ άλλων τα ακόλουθα ζητήματα:

1. Η ανάγκη να διασφαλιστεί ότι το Συμβούλιο αποτελείται από μη ελεγχόμενα πρόσωπα.

Αναφορικά με το ζήτημα αυτό, η επιτροπή αποφάσισε την εισαγωγή στο άρθρο 5 του βασικού νόμου πρόνοιας σύμφωνα με την οποία πρόσωπο που περιλαμβάνεται στο Παράρτημα Ι, δηλαδή πρόσωπο που είναι ελεγχόμενο δυνάμει του νόμου δε δύναται να διοριστεί ως πρόεδρος ή μέλος του εν λόγω Συμβουλίου.

2. Οι πρόνοιες του νομοσχεδίου που τροποποιούν το Παράρτημα Ι του βασικού νόμου, στο οποίο περιλαμβάνονται τα ελεγχόμενα δυνάμει του νόμου πρόσωπα.

Ειδικότερα, αναφορικά με τα κοινοτικά συμβούλια των μη κατεχόμενων κοινοτήτων η επιτροπή αποφάσισε ότι υποχρέωση υποβολής δήλωσης θα έχει μόνο ο πρόεδρος του κοινοτικού συμβουλίου των κοινοτήτων αυτών, αφού τα μέλη τους, περιλαμβανομένων των αναπληρωτών προέδρων τους, από μόνα τους δεν ασκούν ουσιαστική δημόσια εξουσία, ενώ παράλληλα η δραστηριότητά τους και τυχόν κακοδιαχείριση, που δεν αποτελούν αντικείμενο του ελέγχου του πόθεν έσχες, υπόκεινται στον έλεγχο άλλων θεσμικών οργάνων, όπως ο Γενικός Ελεγκτής της Δημοκρατίας. Στη βάση του ίδιου σκεπτικού η επιτροπή αποφάσισε ότι, αντί της πλήρους εξαίρεσης των σχολικών εφορειών όπως προτείνεται στο νομοσχέδιο, θα περιλαμβάνονται στα ελεγχόμενα δυνάμει του νόμου πρόσωπα μόνο οι πρόεδροι των σχολικών εφορειών.

Επιπροσθέτως των πιο πάνω, η επιτροπή αποφάσισε την αφαίρεση των δημοτικών γραμματέων των κατεχόμενων δήμων από τα ελεγχόμενα πρόσωπα για τους ίδιους λόγους για τους οποίους προτείνεται στο νομοσχέδιο η αφαίρεση των δημάρχων και των δημοτικών συμβουλίων των κατεχόμενων δήμων.

Σημειώνεται ότι με τις πιο πάνω αποφάσεις της επιτροπής συμφώνησε και ο Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως.

3. Η γενική διατύπωση που αναφέρεται στο Παράρτημα Ι του βασικού νόμου σύμφωνα με την οποία στα ελεγχόμενα δυνάμει του νόμου πρόσωπα περιλαμβάνονται ο πρόεδρος και τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων των νομικών προσώπων δημόσιου δικαίου, καθώς και ο πρόεδρος και τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων των νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου που ελέγχονται από το κράτος.

Ειδικότερα, η επιτροπή, με τη σύμφωνη θέση του αρμόδιου υπουργού, έκρινε σκόπιμη την ονομαστική παράθεση των αναφερόμενων πιο πάνω νομικών προσώπων προς αποφυγή οποιασδήποτε αμφισβήτησης κατά πόσο ένα νομικό πρόσωπο δημόσιου ή ιδιωτικού δικαίου εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του νόμου με βάση την εν λόγω γενική διατύπωση.

Για το σκοπό αυτό η επιτροπή σε συνεργασία με τον Υπουργό Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, αφού διεξήλθε ενδελεχώς σχετικούς καταλόγους που ζήτησε και πήρε από το Υπουργείο Οικονομικών, αντικατέστησε τη γενική διατύπωση του Παραρτήματος Ι του βασικού νόμου με την ονομαστική παράθεση μόνο εκείνων των νομικών προσώπων των οποίων έκρινε ότι ο πρόεδρος και τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου τους ως εκ των αρμοδιοτήτων ή της δημόσιας εξουσίας που ασκούν διαχειρίζονται δημόσιο χρήμα ή λαμβάνουν σημαντικές αποφάσεις που επηρεάζουν μεγάλο μέρος της κοινωνίας.

Περαιτέρω, η επιτροπή στη βάση του ίδιου σκεπτικού διέγραψε από τα ελεγχόμενα πρόσωπα ορισμένους αξιωματούχους ή δημόσια εκτεθειμένα πρόσωπα, θεωρώντας ότι, λόγω αλλαγής που επήλθε στις αρμοδιότητες και εξουσίες τους, δε δικαιολογείται πλέον η συμπερίληψή τους στα ελεγχόμενα δυνάμει του νόμου πρόσωπα.

4. Ο περιορισμός των ελεγχόμενων προσώπων των οποίων η δήλωση περιουσιακών στοιχείων θα δημοσιοποιείται από το Συμβούλιο.

Η επιτροπή, χωρίς να διαφωνεί με την ανάγκη για αναλογικότερη ρύθμιση της υποχρέωσης δημοσιοποίησης της δήλωσης στη βάση των εξουσιών και των αρμοδιοτήτων των ελεγχομένων, έκρινε τη σχετική ρύθμιση που προτείνεται από την εκτελεστική εξουσία ιδιαίτερα περιοριστική. Ως εκ τούτου, η επιτροπή αποφάσισε να διευρύνει το προτεινόμενο νέο Παράρτημα ΙΑ, στο οποίο θα περιλαμβάνονται τα ελεγχόμενα πρόσωπα των οποίων η δήλωση θα δημοσιοποιείται, με τη συμπερίληψη σε αυτό και άλλων αξιωματούχων ή δημόσια εκτεθειμένων προσώπων που θεωρεί ότι έχουν καίριες αρμοδιότητες ή ασκούν επιρροή ή διαχειρίζονται δημόσιο χρήμα ή διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη δημόσια πολιτική και οικονομική ζωή του τόπου που δικαιολογεί, για λόγους δημόσιου συμφέροντος και για σκοπούς προαγωγής της διαφάνειας προς όφελος του πολίτη και του δημόσιου βίου, τη δημοσιοποίηση των περιουσιακών τους στοιχείων.

Επιπρόσθετα, την επιτροπή απασχόλησαν και άλλα ζητήματα συναφή με την εφαρμογή και την επίτευξη του σκοπού της νομοθεσίας για το πόθεν έσχες τα οποία χρήζουν περαιτέρω μελέτης, γι’ αυτό επιφυλάσσεται να επανέλθει σε εύθετο χρόνο, αφού στο παρόν στάδιο δεν παρέχεται επαρκής χρόνος για το σκοπό αυτό ενόψει των γιορτών των Χριστουγέννων και των επικείμενων προεδρικών εκλογών.

Υπό το φως των πιο πάνω, η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών, αφού διαμόρφωσε το κείμενο του νομοσχέδιου στη βάση των πιο πάνω αποφάσεών της, επιφέροντας σε αυτό επιπρόσθετες τροποποιήσεις με σκοπό τη διασαφήνιση των προνοιών του και τη βελτίωσή του από νομοτεχνικής άποψης, ομόφωνα εισηγείται στην ολομέλεια του σώματος την ψήφισή του σε νόμο, αφού τροποποιηθεί ο τίτλος του, ώστε να αναφέρεται ως «Ο περί Ορισμένων Δημόσια Εκτεθειμένων Προσώπων και Ορισμένων Αξιωματούχων της Κυπριακής Δημοκρατίας (Δήλωση και Έλεγχος Περιουσίας) (Τροποποιητικός) (Αρ. 4) Νόμος του 2017».

27 Νοεμβρίου 2017