Παρόντες:

• Αντρέας Φακοντής, πρόεδρος    
• Σκεύη Κούτρα Κουκουμά    
• Ανδρέας Κυπριανού    
• Μαριέλλα Αριστείδου
• Μαρίνος Μουσιούττας
• Γιώργος Περδίκης
• Λίνος Παπαγιάννης

 　
Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων εξέτασε το πιο πάνω νομοσχέδιο και την πρόταση νόμου σε δύο συνεδρίες της, που πραγματοποιήθηκαν στις 19 και 26 Ιουνίου 2018. Στην πρώτη συνεδρία της επιτροπής κλήθηκαν και παρευρέθηκαν ο διευθυντής των Υπηρεσιών Κοινωνικών Ασφαλίσεων συνοδευόμενος από άλλους υπηρεσιακούς παράγοντες του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, εκπρόσωποι του Εθνικού Μηχανισμού για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας, της ΟΕΒ, του ΚΕΒΕ, της ΠΕΟ, της ΣΕΚ, της ΠΑΣΥΔΥ και της Σοσιαλιστικής Γυναικείας Κίνησης. Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Χωρισμένων Γυναικών, ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Διαζευγμένων Πατέρων, το Κυπριακό Λόμπι Γυναικών, ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Μονογονεϊκών Οικογενειών και Φίλων και η Ένωση Χήρων Ανδρών, παρ’ όλο που κλήθηκαν, δεν εκπροσωπήθηκαν στη συνεδρία της επιτροπής.

Σκοπός τόσο του προτεινόμενου νόμου όσο και της πρότασης νόμου είναι η τροποποίηση του περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων Νόμου, ώστε η σύνταξη χηρείας να παρέχεται χωρίς διακρίσεις και επί ίσοις όροις σε άντρες και γυναίκες, διορθώνοντας μια αντισυνταγματική διάταξη του νόμου αυτού, όπως κρίθηκε μετά από γνωματεύσεις της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας.

Σημειώνεται ότι η πρόταση νόμου κατατέθηκε στη Βουλή από τα τέως μέλη της Βουλής κ. Γιώργο Βαρνάβα και κ. Ρούλα Μαυρονικόλα εκ μέρους του Κινήματος Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚ και στη συνέχεια υιοθετήθηκε από τον κ. Μαρίνο Σιζόπουλο εκ μέρους του Κινήματος Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚ.

Η πιο πάνω πρόταση νόμου εξετάστηκε μαζί με σχετικό αυτεπάγγελτο θέμα που ενέγραψε η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, καθώς και με άλλη συναφή πρόταση νόμου που κατέθεσαν η τέως βουλευτής κ. Ρούλα Μαυρονικόλα και η βουλευτής κ. Σκεύη Κούτρα Κουκουμά.

Οι δύο προτάσεις νόμου και το αυτεπάγγελτο θέμα συζητήθηκαν σε τέσσερις συνεδρίες της επιτροπής, που πραγματοποιήθηκαν στις 4 Νοεμβρίου 2013, στις 17 Νοεμβρίου 2014, στις 5 Οκτωβρίου 2015 και την 21η Μαρτίου 2016, όμως δεν κατέστη δυνατή η ολοκλήρωση της μελέτης της υπό αναφορά πρότασης νόμου.

Ειδικότερα, στην εισηγητική έκθεση που συνοδεύει το νομοσχέδιο αναφέρονται μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:

1. Σύμφωνα με τις διατάξεις του υφιστάμενου περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων Νόμου, σύνταξη χηρείας παρέχεται στη σύζυγο/συμβία του αποβιώσαντος, η οποία συζούσε με αυτόν κατά το χρόνο του θανάτου του, ή, αν δε συζούσαν, η οποία συντηρούνταν αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο από αυτόν. Σύνταξη χηρείας στο σύζυγο/συμβίο αποβιώσασας παρέχεται, μόνο εάν αυτός είναι μόνιμα ανίκανος για αυτοσυντήρηση κατά το χρόνο του θανάτου της συζύγου/συμβίας του και συντηρούνταν αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο από αυτή.

2. Με το υπό αναφορά νομοσχέδιο απαλείφεται η προϋπόθεση στο βασικό νόμο σύμφωνα με την οποία ο άντρας να ήταν μόνιμα ανίκανος για αυτοσυντήρηση, ώστε τόσο η γυναίκα όσο και ο άντρας σύζυγος/συμβίος/α να αποκτά δικαίωμα σε σύνταξη χηρείας, εφόσον συζούσε με τον/την αποβιώσαντα/σα κατά το χρόνο του θανάτου του/της, ή, αν δε συζούσαν, συντηρούνταν αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο από αυτόν/αυτή.

3. Σύμφωνα με τις διατάξεις της υφιστάμενης νομοθεσίας, πρόσωπο που δικαιούται σύνταξη από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων λαμβάνει αύξηση στη σύνταξή του για τη σύζυγο/συμβία του, με την οποία συζεί ή συντηρεί αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο, νοουμένου ότι αυτή δεν ασκεί ασφαλιστέα απασχόληση, ή το σύζυγο/συμβίο της, ανάλογα με την περίπτωση, που είναι μόνιμα ανίκανος για αυτοσυντήρηση και τον συντηρεί αυτή αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο.

4. Με το προτεινόμενο τροποποιητικό νομοσχέδιο απαλείφεται η προϋπόθεση ο άντρας να είναι μόνιμα ανίκανος για αυτοσυντήρηση, ώστε να καταβάλλεται αύξηση στις συντάξεις του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων τόσο για τη γυναίκα όσο και για τον άντρα σύζυγο/συμβίο/α με τον/την οποίο/α ο/η συνταξιούχος συζεί ή τον/την οποίο/α συντηρεί αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο, νοουμένου ότι αυτός/ή δεν ασκεί ασφαλιστέα απασχόληση.

5. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του αναλογιστή του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, η επέκταση του δικαιώματος σύνταξης χηρείας και στους άνδρες κατά αντίστοιχο τρόπο με αυτόν που παρέχεται στις γυναίκες αναμένεται να επιφέρει αύξηση της δαπάνης του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων για τις συντάξεις χηρείας κατά €3,9 εκατομ. το 2018, €7,2 εκατομ. το 2019, €10,5 εκατομ. το 2020 και €13,4 εκατομ. το 2021.

6. Το νομοσχέδιο προνοεί περαιτέρω σταδιακή αύξηση ύψους 1% των ποσοστών εισφοράς στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων κατά την περίοδο 2024-2034 για σκοπούς διατήρησης της βιωσιμότητας του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, με την επιφύλαξη ότι, σε περίπτωση που η αναλογιστική μελέτη που θα διεξαχθεί πριν από την εφαρμογή των αυξημένων ποσοστών καταδείξει ότι με ή χωρίς τη λήψη οποιωνδήποτε μέτρων δεν είναι αναγκαία τα αυξημένα ποσοστά ή είναι αναγκαία μειωμένα ποσοστά, θα εφαρμόζονται τα ποσοστά τα οποία θα καταδείξει η υπό αναφορά αναλογιστική μελέτη. Ωστόσο, τα εν λόγω ποσοστά δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να είναι χαμηλότερα από αυτά που προνοούνταν αμέσως πριν από την προτεινόμενη τροποποίηση.

7. Καταργείται η πληρωμή ποσού ίσου με τη σύνταξη χηρείας ενός έτους (χωρίς αυξήσεις για εξαρτώμενα) κατά τον τερματισμό της παροχής, όταν η χήρα ή ο χήρος συνάπτει εκ νέου γάμο ή συνάπτει σύμφωνο συμβίωσης.

8. Το Υπουργείο Οικονομικών, καθώς και το Εργατικό Συμβουλευτικό Σώμα συμφωνούν με τις προτεινόμενες τροποποιήσεις.

Ο διευθυντής του Τμήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων δήλωσε κατά την τοποθέτησή του ότι με το εν λόγω τροποποιητικό νομοσχέδιο διορθώνεται μία διάταξη του περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων Νόμου η οποία ήταν αντισυνταγματική. Ο ίδιος εκπρόσωπος αναφέρθηκε στο ύψος της οικονομικής δαπάνης που απαιτείται για το σκοπό αυτό, δηλώνοντας ότι κατά την επεξεργασία του νομοσχεδίου είχαν μελετηθεί σε συνεργασία και σε συνεννόηση με τον αναλογιστή του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων διάφορα σενάρια.

Όλοι οι παρευρισκόμενοι χαιρέτισαν την κατάθεση του νομοσχεδίου και δήλωσαν ότι συμφωνούν με τους σκοπούς και τις επιδιώξεις του. Ωστόσο, όλοι οι παρευρισκόμενοι δήλωσαν την αντίθεσή τους στη συμπερίληψη στο νομοσχέδιο καθορισμένων αυξήσεων στα ποσοστά των εισφορών. Επιπρόσθετα, το ΚΕΒΕ και η ΣΕΚ με σχετικές επιστολές τις οποίες απέστειλαν στην επιτροπή προτείνουν αφενός την προσπάθεια εξεύρεσης εναλλακτικών επιλογών, ώστε να καλυφθεί το επιπρόσθετο κόστος που αναμένεται να προκύψει, και αφετέρου τη διεξαγωγή αναλογιστικής μελέτης, με στόχο να βρεθούν τρόποι εξορθολογισμού του τρόπου παροχής σύνταξης χηρείας, ούτως ώστε να μη χρειαστεί να αυξηθούν οι εισφορές το 2024. Περαιτέρω, η ΣΕΚ στην επιστολή της χαιρετίζει την προώθηση του νομοσχεδίου, αλλά εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι η προτεινόμενη νομοθεσία έχει αναδρομική ισχύ από τον Ιανουάριο του 2018, δίνοντας το δικαίωμα σε όσους έχουν καταστεί χήροι από την 1η Ιανουαρίου 2018 να λαμβάνουν σύνταξη χηρείας, αποκλείοντας ωστόσο ένα σημαντικό ποσοστό επηρεαζομένων που έγιναν χήροι πριν από την 1η Ιανουαρίου 2018.

Στο στάδιο της κατ’ άρθρον συζήτησης των προνοιών τόσο του νομοσχεδίου όσο και της πρότασης νόμου, τα μέλη της επιτροπής απασχόλησε η τροποποίηση του άρθρου 41 της υφιστάμενης νομοθεσίας, που προνοεί για τη σύνταξη χηρείας. Περαιτέρω, με την τροποποίηση στο ίδιο άρθρο του νομοσχεδίου προνοείται ότι χήρος ή χήρα που συνάπτει γάμο εκ νέου ή πολιτική συμβίωση παύει να δικαιούται σύνταξη χηρείας. Ειδικότερα, τα μέλη της επιτροπής εξέφρασαν την άποψη ότι η προσθήκη της ημερομηνίας “1η Ιανουαρίου 2018”, κατά την οποία ή μετά την οποία απεβίωσε ο/η σύζυγος, ως απαραίτητης προϋπόθεσης για το δικαίωμα σε σύνταξη χηρείας πιθανόν να καταργεί το υφιστάμενο δικαίωμα σε σύνταξη χηρείας σε γυναίκες των οποίων ο σύζυγος απεβίωσε πριν από την 1η Ιανουαρίου 2018.

Ως εκ τούτου, η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας δήλωσε ότι θα επανεξετάσει την εν λόγω πρόνοια για τυχόν νομοτεχνικές αλλαγές και θα ενημερώσει σχετικά την επιτροπή.

Σημειώνεται ότι τόσο ο πρόεδρος της επιτροπής όσο και άλλα μέλη της όπως και παρευρεθέντες στη συζήτηση εκπρόσωποι συνδικαλιστικών οργανώσεων εξέφρασαν τη διαφωνία τους με την κυβερνητική πρόταση, όπως αυτή εκφράζεται στις πρόνοιες του υπό αναφορά νομοσχεδίου, σύμφωνα με την οποία δικαίωμα σε σύνταξη χηρείας θα έχουν μόνο όσοι κατέστησαν χήροι από την 1η Ιανουαρίου 2018. Όπως συναφώς τόνισαν, η προτεινόμενη ρύθμιση, πέραν του ότι αδικεί μεγάλη μερίδα πολιτών, πλήττοντας την αρχή της ισότητας των δύο φύλων, εμπεριέχει και στοιχεία αντισυνταγματικότητας.

Υπό το φως των πιο πάνω, η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων αποφάσισε, κατά πλειοψηφία του προέδρου της και του μέλους της βουλευτή της κοινοβουλευτικής ομάδας ΑΚΕΛ-Αριστερά-Νέες Δυνάμεις, του μέλους της βουλευτή του Κινήματος Οικολόγων-Συνεργασία Πολιτών, καθώς και του μέλους της βουλευτή του Εθνικού Λαϊκού Μετώπου, την αναθεώρηση του κειμένου του νομοσχεδίου με τη διαγραφή όλων των προνοιών του που αφορούν τον καθορισμό αυξήσεων στα ποσοστά των εισφορών και εισηγείται περαιτέρω στη Βουλή την ψήφιση του εν λόγω νομοσχεδίου όπως αυτό έχει διαμορφωθεί με βάση τα πιο πάνω.

Τα μέλη της επιτροπής βουλευτές των κοινοβουλευτικών ομάδων του Δημοκρατικού Συναγερμού και του Δημοκρατικού Κόμματος επιφυλάχθηκαν να τοποθετηθούν κατά τη συζήτηση του αναθεωρημένου κειμένου του νομοσχεδίου στην ολομέλεια του σώματος.

Σημειώνεται ότι η πρόταση νόμου, σύμφωνα με τα διαμειφθέντα στην επιτροπή, αναμένεται ότι θα αποσυρθεί από τους εισηγητές της, καθότι οι πρόνοιές της καλύπτονται από τις ρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στο νομοσχέδιο.

12 Ιουλίου 2018