Επιμνημόσυνος λόγος της Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων κ. Αννίτας Δημητρίου στο ετήσιο μνημόσυνο των ηρώων της κοινότητας Τσάδας - Ιερός Ναός Παναγίας Χρυσελεούσης - Κυριακή, 19 Μαρτίου 2023, πρωινή λειτουργία

Αξιότιμοι κύριοι εκπρόσωποι κοινοβουλευτικών κομμάτων,
Αξιότιμοι κύριοι βουλευτές,
Αξιότιμη κυρία Έπαρχε Πάφου,
Αξιότιμε κύριε κοινοτάρχη και μέλη του κοινοτικού συμβουλίου Τσάδας,
Αξιότιμοι κύριοι εκπρόσωποι της Εθνικής Φρουράς, της Αστυνομικής Δύναμης και της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Κύπρου,
Αξιότιμες και αξιότιμοι κυρίες και κύριοι εκπρόσωποι κοινοτήτων, εκπαιδευτικών φορέων και οργανωμένων συνόλων της επαρχίας Πάφου,
Αξιοσέβαστοι συγγενείς, φίλοι και συναγωνιστές των ηρώων Τσάδας,
Κυρίες και κύριοι,

Στον δρόμο, ανάμεσα στις στροφές, καθώς υψώνεται μέσα στην όμορφη κυπριακή φύση, σμίγοντας με το απέραντο ελληνικό γαλάζιο του ουρανού και της θάλασσας, αγέρωχη η γη της Τσάδας, μια σκέψη κυριαρχεί μες το μυαλό, συγκλονίζοντας συθέμελα την ψυχή. Σε τούτα εδώ τα ιερά χώματα… Σε τούτες τις πλαγιές, τις κοιλάδες με το τρεχούμενο νερό… Τις μυστικές ανηφοριές… Περπάτησαν, αναγιώθηκαν ήρωες και ποιητές. 

Παρόντες όλοι! Ευαγόρας Παλληκαρίδης… Βλαδίμηρος Ηρακλέους… Ανδρέας Χριστοδούλου… Ηρόδοτος Σάββα… Ορθώνουν περήφανα το ηρωικό τους μεγαλείο και μας διδάσκουν ελληνική ιστορία. 

Με υπέρτατο δέος, σεβασμό και συγκίνηση, βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στο ετήσιο μνημόσυνο των νέων της Τσάδας, των παλληκαριών της Κύπρου, για ν’ αφουγκραστούμε σήμερα τα δικά τους τραγούδια∙ τους δικούς τους ύμνους ηρωισμού και θυσίας υπέρ πίστεως και πατρίδος.

Γεννημένος το 1938, ο ήρωας ποιητής Ευαγόρας Παλληκαρίδης μυήθηκε από μικρός στην ελληνική παιδεία. Τα εθνικοαπελευθερωτικά και αντιαποικιακά κινήματα της εποχής και ο διακαής πόθος για αποτίναξη του αποικιακού ζυγού γοητεύουν από νωρίς τον Ευαγόρα, ο οποίος αφιερώνεται ψυχή τε και σώματι στον αγώνα, πολύ πριν από την επίσημη έναρξή του την 1η Απριλίου 1955. Η συμμετοχή του τον Ιούνιο του 1953 στην πρώτη γραμμή των μαθητικών διαδηλώσεων με αφορμή τους επιβεβλημένους από τις αγγλικές αρχές εορτασμούς της στέψης της βασίλισσας Ελισάβετ και η υποστολή της αγγλικής σημαίας από τα προπύλαια του Ιακώβειου Γυμναστηρίου αποτέλεσαν την πρώτη του επαναστατική πράξη.

Η συμμετοχή του γενναίου έφηβου στις μαθητικές διαμαρτυρίες που ξέσπασαν τον Οκτώβριο του 1955 με αφορμή την καταδίκη του Μιχαλάκη Καραολή σε θάνατο οδήγησε στη σύλληψη και παραπομπή του σε δίκη. Ωστόσο, ο Ευαγόρας είχε ήδη λάβει τη μεγάλη απόφαση. Μια μέρα πριν απ’ τη δίκη δίνει σε μία συμμαθήτριά του, με την αυστηρή οδηγία να διαβαστεί ενώπιον της τάξης όχι πριν από το επόμενο πρωί, το γράμμα, αποχαιρετισμός του.

«Παλιοί συμμαθηταί,
Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας∙ κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγον ελεύθερον αέρα∙ κάποιος που μπορεί να μην τον ξαναδήτε παρά μόνο νεκρό […]. 
Γεια σας, παλιοί συμμαθηταί. 
Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. 
Κι όποιος θελήσει για να βρη ένα “χαμένον αδερφό”, ένα παλιό του φίλο, 
“Ας πάρη μιαν ανηφοριά,
ας πάρη μονοπάτια,
να βρη τα σκαλοπάτια
που παν στη Λευτεριά.
Με την Ελευθεριά μαζί
μπορεί να βρη κι εμένα.
Αν ζω, θα μ’ εύρη εκεί”».

Την αγωνιστική δράση του επικηρυγμένου Ευαγόρα στα βουνά της Πάφου ανέκοψε η σύλληψή του στις 18 Δεκεμβρίου 1956 με την κατηγορία κατοχής και διακίνησης οπλισμού. Στη δίκη, η οποία ορίστηκε στις 25 Φεβρουαρίου 1957, δεν αφήνει περιθώρια στους δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν, αφού, παρά τις αντιρρήσεις τους, καταθέτει ευθαρσώς ενώπιον του δικαστή: «Γνωρίζω ότι θα με καταδικάσετε εις θάνατον. Θα με κρεμάσετε, το ξέρω. Εκείνο όμως το οποίον έχω να πω είναι τούτο: Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την ελευθερίαν της πατρίδος του. Τίποτε άλλο».

Οι πανελλήνιες και διεθνείς πρωτοβουλίες αποτροπής του απαγχονισμού του απέβησαν άκαρπες. Ο ήρωας, εξάλλου, ήταν έτοιμος από καιρό να πάρει την ανηφοριά, αρνούμενος να υποβάλει αίτημα απονομής χάριτος: «Μη λυπηθείτε για οτιδήποτε θα γίνει. Τι σήμερα, τι αύριο, τι μετά σαράντα ή εκατόν έτη», παρηγορούσε με πίστη και θάρρος τους γονείς του Μιλτιάδη και Αφροδίτη λίγες ώρες πριν απ’ το τέλος.

13 Μαρτίου 1957. Κοντεύουν μεσάνυχτα. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής του, η πιο όμορφη ώρα, μη ρωτάτε γιατί. Ο δεκαεννιάχρονος Ευαγόρας, ο ήρωας ποιητής, παραδίδεται στην ωραία Κόρη -το όνομά της πεντασύλλαβο- σ’ εκείνη για την οποία έφτασε ως εδώ, για την οποία ο Σολωμός έγραψε το πιο όμορφο τραγούδι του, και περνά στην αθανασία με την τελευταία του ευχή να εισακούεται: ήταν ο τελευταίος που ανέβηκε στο ικρίωμα της αγχόνης.

Η ζωή κι ο θάνατος του Ευαγόρα Παλληκαρίδη αποτελούν πολύτιμη εθνική παρακαταθήκη: μια ζωή πλούσια σε ιδανικά και ποίηση∙ ένας θάνατος ύμνος στην αθανασία και πνευματική κληρονομιά ενός ολόκληρου λαού. 

Η μεγαλειώδης θυσία του, η πνευματική μορφή του αποτέλεσαν παράδειγμα και ενέπνευσαν πολλούς νέους ανθρώπους που ακολούθησαν τον δρόμο που είχε χαράξει. Μεταξύ αυτών, και οι άλλοι τρεις ήρωες της Τσάδας που μνημονεύουμε σήμερα, νέοι ισάξιοι του ηρωισμού, της αυτοθυσίας και του μεγαλείου του Παλληκαρίδη.

Ο Βλαδίμηρος Ηρακλέους γεννήθηκε το 1939. Με την έναρξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, μαθητής τότε του Ελληνικού Γυμνασίου Πάφου, κατατάσσεται από τους πρώτους στην ΕΟΚΑ και συμμετέχει ενεργά στις δράσεις της οργάνωσης. Τις αγωνιστικές πράξεις του Βλαδίμηρου, φίλου και συναγωνιστή του Παλληκαρίδη, στήριξαν πατριωτικά και θαρραλέα οι γονείς του Ηράκλης και Ελένη Αθανασίου, όπως και άλλοι συναγωνιστές και μέλη της οικογένειάς του. 

«Ποτέ δεν πρέπει να βλέπουμε τι μας δίνει η πατρίδα, αλλά το τι δίνουμε εμείς στην πατρίδα μας. Εγώ τώρα νιώθω βασιλιάς, γιατί αναπνέω ελεύθερα», η απάντηση του ακέραιου και ανιδιοτελούς Βλαδίμηρου στο ερώτημα γιατί δεν έλαβε υψηλές θέσεις και αξιώματα μετά το τέλος του αγώνα. Η μοίρα, ωστόσο, είχε άλλα σχέδια για τον ελεύθερο νέο. 

Με την έναρξη των διακοινοτικών ταραχών το 1963 ο Βλαδίμηρος κατατάσσεται σε ομάδες εθελοντών στρατιωτών για υπεράσπιση του νόμιμου κράτους. Στις 9 Μαρτίου 1964 άρχισαν από νωρίς συγκρούσεις έξω από την τουρκική συνοικία του Μούτταλλου στην Πάφο. Παρότι εκτός καθήκοντος, ο Βλαδίμηρος επιβιβάζεται σε αυτοσχέδιο άρμα μάχης που ξεκίνησε από την Πόλη Χρυσοχούς και πέρασε από την Τσάδα με κατεύθυνση την τουρκική συνοικία. Παρά τα καταιγιστικά πυρά, το πλήρωμα του άρματος προχώρησε με ηρωισμό για αντιμετώπιση της τουρκικής επίθεσης. Ωστόσο, μία από τις εχθρικές σφαίρες πλήττει τον νέο και τον οδηγεί στο πάνθεον των ηρώων.

Έναν χρόνο αργότερα, πέφτει ηρωικά ακόμη ένας νέος της Τσάδας, παιδί της πολυμελούς οικογένειας της Ρεβέκκας και του Χριστόδουλου Σάββα. Γεννημένος το 1946 και αριστούχος απόφοιτος του Ελληνικού Γυμνασίου Πάφου, ο Ανδρέας Χριστοδούλου εργάστηκε εθελοντικά ως ειδικός αστυνομικός στη γενέτειρά του: επιθυμία του η υπεράσπιση της πατρίδας του πάση θυσία. 

Οι διακοινοτικές ταραχές του 1963 τον βρίσκουν στην πρώτη γραμμή αντιπαράταξης. Με σκοπό την υπεράσπιση του νόμιμου κράτους, κατατάγεται στον Κυπριακό Στρατό τον Ιανουάριο του 1965 και μετά τη γενική και ειδική εκπαίδευσή του ως ασυρματιστή υπηρετεί σε ακριτικό φυλάκιο στο Αμπελικού, κοντά στη Μόρφου. Στις 9 Απριλίου 1965 μια σφαίρα από τα τουρκικά φυλάκια βρίσκει τον Ανδρέα στο κεφάλι, κόβοντας πρόωρα το νήμα της ζωής του και οδηγώντας τον -ανάμεσα σε συγχωριανούς και φίλους- στην αθανασία.

Ο Ηρόδοτος Σάββα, γιος της Σοφίας και του Χριστόδουλου Ταλιώτη, είναι το τέταρτο παλληκάρι της Τσάδας που τιμούμε σήμερα. Γεννημένος το 1954 και απόφοιτος του Οικονομικού Λυκείου Πάφου, κατατάγεται αμέσως στην Εθνική Φρουρά. Το 1974 τον βρίσκει να υπηρετεί στο 361 Τάγμα Πεζικού στο Συγχαρί, όπου αποκλείστηκε μαζί με άλλους στρατιώτες. Οι προσπάθειές τους να διαφύγουν στην Αμμόχωστο στις 14 Αυγούστου κατέληξαν στη σύλληψη και εκτέλεσή τους από τον τουρκικό στρατό. Από τότε τα ονόματά τους προστέθηκαν στον μακρύ κατάλογο των αγνοουμένων μας. 

Σαράντα σχεδόν χρόνια μετά, το 2013, τα οστά του ήρωα εντοπίστηκαν σε ομαδικό τάφο στην περιοχή Κορνόκαμπος και αναγνωρίστηκαν με τη μέθοδο της ταυτοποίησης. Κηδεύτηκε στη γενέτειρά του. Ο Ηρόδοτος δεν πρόλαβε τους γονείς του, οι οποίοι έζησαν και ξεψύχησαν με τον καημό του αγνοούμενου παιδιού τους.

Κυρίες και κύριοι, 

Οι ήρωες που τιμούμε σήμερα πίστευαν, αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για μια Κύπρο ελεύθερη. Υπηρέτησαν μέχρι την τελευταία τους πνοή ιδανικά και ιδεώδη. Οι ήρωες της Τσάδας δεν μας αφήνουν επιλογή. Μας οδηγούν και μας εμπνέουν να οικοδομήσουμε ένα νέο όραμα για την πατρίδα μας, με πυξίδα την πίστη και τις αξίες της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. Ιδιαίτερα σήμερα όπου οι προκλήσεις διαδέχονται η μία την άλλη δεν έχουμε την πολυτέλεια του εφησυχασμού και κυρίως της απραξίας ειδικά με όσα παράνομα επιχειρούνται διαρκώς εκ μέρους της Τουρκίας, για δημιουργία νέων τετελεσμένων στην Αμμόχωστο, την Καρπασία και στην ΑΟΖ. Θα πρέπει να συνεχίσουμε ακούραστα και εντατικά τις προσπάθειες, αξιοποιώντας όλα τα πολιτικά και διπλωματικά μέσα, τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και σε επίπεδο Ηνωμένων Εθνών. Να ενεργοποιήσουμε τον διεθνή παράγοντα μέσα από κάθε βήμα, αναδεικνύοντας συνεχώς το κυπριακό πρόβλημα με στόχο την αναχαίτηση των μεθοδεύσεων της Άγκυρας για εκτροπή από τη συμφωνημένη βάση λύσης. 

Να μην εγκαταλείψουμε ποτέ τον αγώνα για τον τερματισμό της κατοχής, την ενότητα της Κύπρου μας, τη διασφάλιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των βασικών ελευθεριών ολόκληρου του λαού μας. Αυτό θα ήταν το σπουδαιότερο μνημόσυνο κι η ύψιστη τιμή για τη θυσία των ηρώων μας, των παλληκαριών της Τσάδας, οι οποίοι λεβέντικα με μπροστάρη τον Ευαγόρα πήραν την ανηφοριά και τα σκαλοπάτια που οδηγούν στη λευτεριά.

Ευαγόρα Παλληκαρίδη, 
Βλαδίμηρε Ηρακλέους, 
Ανδρέα Χριστοδούλου, 
Ηρόδοτε Σάββα,

«Ζωή για σας ο θάνατος
Κι αθάνατοι θα μείνετε»!