Παρόντες:

• Κυριάκος Χατζηγιάννης, πρόεδρος    
• Πανίκος Λεωνίδου
• Γιώργος Κάρουλλας    
• Χρίστος Ορφανίδης
• Γιώργος Κ. Γεωργίου    
• Μιχάλης Γιωργάλλας
• Αντρέας Καυκαλιάς  
• Παύλος Μυλωνάς

Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Παιδείας και Πολιτισμού μελέτησε το πιο πάνω νομοσχέδιο σε αριθμό συνεδριάσεών της, που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ της 28ης Ιουνίου και της 1ης Νοεμβρίου 2017. Στο πλαίσιο των συνεδριάσεων αυτών κλήθηκαν και παρευρέθηκαν ενώπιον της επιτροπής ο Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού, συνοδευόμενος από εκπροσώπους του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου, ο Γενικός Ελεγκτής της Δημοκρατίας, μέλη της Ιδρυτικής Επιτροπής της Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών και εκπρόσωποι του Υπουργείου Οικονομικών, της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας, του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου και του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας. Το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, τα πανεπιστήμια “Frederick”, “Νεάπολις Πάφου” και “UCLan Cyprus” και το Επιμελητήριο Καλών Τεχνών Κύπρου, παρ’ όλο που κλήθηκαν, δεν εκπροσωπήθηκαν στις συνεδριάσεις της επιτροπής.

Σκοπός του νομοσχεδίου είναι ίδρυση της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών (Ακαδημία), η οποία θα αποτελεί ανεξάρτητο και πλήρως αυτόνομο νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, θα είναι το ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της Κύπρου στις επιστήμες, στα γράμματα και στις τέχνες και η εστία διακεκριμένων επιστημόνων, λογίων και καλλιτεχνών.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία που τέθηκαν ενώπιον της επιτροπής, οι βασικοί σκοποί ίδρυσης της Ακαδημίας είναι οι ακόλουθοι:

1. Η καλλιέργεια και προαγωγή των επιστημών, των γραμμάτων και των τεχνών μέσω της συνεργασίας των κορυφαίων πνευματικών και διαπρεπών επιστημόνων, λογίων και καλλιτεχνών, που είναι είτε Κύπριοι πολίτες είτε πολίτες άλλων κρατών, καθώς και η προώθηση και βράβευση της αριστείας σε όλους τους εν λόγω τομείς.

2. Η συμβολή στην ανάπτυξη της έρευνας και καινοτομίας στην Κυπριακή Δημοκρατία.

3. Η προβολή διεθνώς της Κύπρου μέσω του έργου των επιστημόνων της.

4. Η ενίσχυση και στήριξη της παιδείας και η αναβάθμιση του επιστημονικού, πνευματικού και πολιτιστικού επιπέδου της Δημοκρατίας.

5. Η ενδυνάμωση της συνεργασίας μεταξύ των πανεπιστημίων, των κέντρων έρευνας, καθώς και της βιομηχανίας στη Δημοκρατία.

Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση και το ερωτηματολόγιο ανάλυσης αντικτύπου που συνοδεύουν το νομοσχέδιο, καθώς και τα όσα ανέφεραν κατά τη συζήτηση ενώπιον της επιτροπής οι αρμόδιοι φορείς, τον Ιούνιο του 2016 το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε τη σύσταση της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών, γεγονός που έτυχε καθολικής αποδοχής από τον επιστημονικό και πολιτικό κόσμο της Κύπρου σε παρουσίαση που έγινε σε εκδήλωση που τελούσε υπό την αιγίδα του Υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού στο Προεδρικό Μέγαρο το Νοέμβριο του 2016, αλλά και ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Παιδείας και Πολιτισμού. Σύμφωνα με τα πιο πάνω στοιχεία, το νομικό πλαίσιο ίδρυσης και λειτουργίας της Ακαδημίας έχει διαμορφωθεί λαμβάνοντας υπόψη το νομικό καθεστώς και τον τρόπο λειτουργίας αντίστοιχων ακαδημιών άλλων χωρών.

Επίσης, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, η λειτουργία της Ακαδημίας αναμένεται ότι μακροπρόθεσμα θα αποβεί επωφελής στο μακροοικονομικό περιβάλλον της χώρας σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας στην Κύπρο, καθώς και με την προοπτική δημιουργίας δεξαμενών σκέψης. Παράλληλα, μέχρι την οικονομική αυτονόμηση της Ακαδημίας, απαιτείται η οικονομική της στήριξη από το κράτος για την κάλυψη διαφόρων λειτουργικών εξόδων της.

Κατά τη συζήτηση επί των προνοιών του νομοσχεδίου, ο Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού επισήμανε τη σπουδαιότητα αυτού και ζήτησε όπως εξεταστεί και ψηφιστεί το συντομότερο δυνατόν, ώστε να καταστεί δυνατή η εξεύρεση πόρων για χρηματοδότηση της Ακαδημίας, καθώς και η διεκδίκηση χορηγιών, που θα συμβάλουν στην αποτελεσματική λειτουργία και ταχεία ανάδειξη της Ακαδημίας ως του ανώτατου πνευματικού ιδρύματος του τόπου.

Οι εκπρόσωποι της Ιδρυτικής Επιτροπής της Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών ανέφεραν κατά την τοποθέτησή τους ότι για την ετοιμασία του νομοσχεδίου προηγήθηκε ενδελεχής μελέτη και εξετάστηκαν μοντέλα ακαδημιών άλλων χωρών, περιλαμβανομένης και της Ελληνικής Ακαδημίας. Επισήμαναν επίσης ότι, παρ’ όλο που η Ακαδημία θα συσταθεί με τη μορφή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, πρέπει να έχει την ελευθερία και εξουσία να λειτουργεί αυτόνομα και ανεξάρτητα σε ό,τι αφορά τις πράξεις και τις αποφάσεις της. Οι ίδιοι ανέφεραν περαιτέρω ότι η Ακαδημία θα τύχει καταρχάς της οικονομικής στήριξης του κράτους, με απώτερο στόχο να καταστεί οικονομικά ανεξάρτητη και να στηρίζεται σε ίδιους πόρους.

Ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου απέστειλε επιστολή προς την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Παιδείας και Πολιτισμού, στην οποία εκφράζεται η διαφωνία της συγκλήτου για την ίδρυση της Ακαδημίας και αναφέρονται μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:

1. Η απουσία κατά την τρέχουσα χρονική περίοδο στην Κύπρο των απαραίτητων συνθηκών που να επιτρέπουν την πρώτη στελέχωση ενός τέτοιου ιδρύματος με τρόπο που να αρμόζει στην ιστορία, τον πολιτισμό και τις δυνατότητες της Κύπρου.

2. Η Ακαδημία αποτελεί το κορυφαίο πνευματικό ίδρυμα σε μια δομή αποτελούμενη από ιδρύματα τα οποία θεραπεύουν τις τέχνες, τις επιστήμες και τον πολιτισμό. Η δομή αυτή στην Κύπρο παρουσιάζει ελλείψεις καθώς παρατηρείται σημαντική υστέρηση στην καλλιέργεια της έρευνας και της επιστήμης, ενώ οι θεσμοί και οι οργανισμοί που αντικείμενό τους αποτελούν τα γράμματα και ο πολιτισμός δε συγκροτούν στο σύνολό τους εικόνα αντάξια ενός προηγμένου ευρωπαϊκού κράτους. Για το λόγο αυτό προέχει η κάλυψη του χαμένου εδάφους στον τομέα του πολιτισμού και η περαιτέρω εδραίωση της Κύπρου στον παγκόσμιο ερευνητικό χάρτη, ώστε οι συνθήκες να είναι ώριμες για την ίδρυση μιας ακαδημίας.

3. Μια ακαδημία αντλεί τα μέλη της από τα επίλεκτα στελέχη τους επιστημονικού και πνευματικού κόσμου. Προτού η Κύπρος να είναι σε θέση να αναδείξει ακαδημαϊκούς, πρέπει να έχει εξασφαλισθεί η ευρωστία αυτής της κοινότητας.

4. Στις παρούσες συνθήκες η ίδρυση νέων ερευνητικών δομών εντός της Ακαδημίας θα οδηγήσει σε διασπορά των ήδη ελλιπών πόρων που διατίθενται στην έρευνα και σε εγκατάλειψη υφιστάμενων κρατικών ιδρυμάτων σε κατάσταση ανέχειας.

Σημειώνεται ότι σε απάντηση της πιο πάνω αναφερόμενης επιστολής στάλθηκε επιστολή από τα μέλη της Ιδρυτικής Επιτροπής της Ακαδημίας προς την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Παιδείας και Πολιτισμού, στην οποία αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι με την τοποθέτηση της συγκλήτου του Πανεπιστημίου Κύπρου απαξιώνονται εκατοντάδες Κύπριοι επιστήμονες οι οποίοι εργοδοτούνται τόσο στα δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια, όσο και στα ανώτατα ερευνητικά κέντρα. Στην ίδια επιστολή αναφέρεται ότι το νομοσχέδιο σκοπό έχει να βοηθήσει τα ερευνητικά κέντρα και τα πανεπιστήμια της Κύπρου και να στηρίξει ποικιλοτρόπως την παιδεία.

Ο Γενικός Ελεγκτής της Δημοκρατίας συμφώνησε με τους σκοπούς και τις επιδιώξεις του νομοσχεδίου, εκφράζοντας όμως τις επιφυλάξεις του για την επιλογή της σύστασης της Ακαδημίας με τη διά νόμου ίδρυση νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου. Ο ίδιος εισηγήθηκε όπως εξεταστεί και η επιλογή της σύστασης της Ακαδημίας με τη μορφή ιδρύματος, στο οποίο η Δημοκρατία δύναται να δίδει χορηγία δυνάμει κονδυλίου που θα περιληφθεί στον προϋπολογισμό του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού. Επιπρόσθετα, ο ίδιος ανέφερε ότι, σε περίπτωση που επικρατήσει η επιλογή της ίδρυσης της Ακαδημίας με νόμο ως νομικού πρόσωπου δημοσίου δικαίου, πρέπει να γίνουν τροποποιήσεις επί του αρχικού κειμένου του νομοσχεδίου και να προστεθούν σε αυτό οι απαραίτητες με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία περί νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου δημοσιονομικές διατάξεις και ασφαλιστικές δικλίδες σε ό,τι αφορά τον προϋπολογισμό της Ακαδημίας.

Με βάση τα πιο πάνω και στο πλαίσιο της περαιτέρω εξέτασης του εν λόγω νομοσχεδίου, οι εκπρόσωποι του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού ανέφεραν ότι, κατόπιν διαβούλευσης με την εκπρόσωπο της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας, καθώς και με τους εκπροσώπους του Γενικού Ελεγκτή της Δημοκρατίας, επικράτησε η αρχική επιλογή, της σύστασης δηλαδή της Ακαδημίας με τη μορφή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου.

Συναφώς, κατέθεσαν ενώπιον της επιτροπής διαμορφωμένο κείμενο, στο οποίο περιλαμβάνονται όλες οι τροποποιήσεις στη βάση των παρατηρήσεων του Γενικού Ελεγκτή της Δημοκρατίας αφενός και της εκπροσώπου της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας αφετέρου.

Στο πλαίσιο της συζήτησης επί του διαμορφωμένου κειμένου του νομοσχεδίου, τα μέλη της επιτροπής απασχόλησαν διάφορα θέματα επί των επιμέρους προνοιών του νομοσχεδίου, όπως-

1. η διασφάλιση της αυτονομίας και ανεξαρτησίας της Ακαδημίας μέσω των προνοιών του νομοσχεδίου,

2. το καθεστώς και η θητεία των μεταβατικών τακτικών μελών,

3. οι διαφορές ανάμεσα στις κατηγορίες των μελών της Ακαδημίας και

4. τα επιμέρους θέματα που προβλέπεται ότι θα ρυθμίζονται με κανονισμούς, καθώς και η διαφορά μεταξύ κανονισμών που θα εκδίδονται από το Υπουργικό Συμβούλιο και θα τυγχάνουν της έγκρισης της Βουλής σε σχέση με τους εσωτερικούς κανονισμούς που δύναται να εκδίδει η Ακαδημία χωρίς την έγκριση της Βουλής.

Σημειώνεται ότι με βάση τα πιο πάνω η επιτροπή, στο στάδιο της συζήτησης επί του διαμορφωμένου κειμένου, επέφερε στο κείμενο του νομοσχεδίου τροποποιήσεις με σκοπό την καλύτερη διασαφήνιση των προνοιών του, καθώς και τη βελτίωσή του από νομοτεχνικής άποψης.

Υπό το φως των πιο πάνω, η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Παιδείας και Πολιτισμού, αφού έλαβε υπόψη όλα όσα τέθηκαν ενώπιόν της, ομόφωνα εισηγείται την ψήφιση του νομοσχεδίου σε νόμο, όπως αυτό έχει με βάση τα πιο πάνω διαμορφωθεί.

7 Νοεμβρίου 2017