Παρόντες:

• Ζαχαρίας Ζαχαρίου, πρόεδρος    
• Γιώργος Περδίκης    
• Μάριος Μαυρίδης    
• Ελένη Σταύρου    
• Άριστος Δαμιανού    
• Ειρήνη Χαραλαμπίδου    　
• Γιώργος Κ. Γεωργίου
• Πανίκος Λεωνίδου
• Ζαχαρίας Κουλίας
• Κωστής Ευσταθίου
• Χρίστος Χρίστου

 

Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως μελέτησε τα πιο πάνω θέματα σε δύο συνεδρίες της, που πραγματοποιήθηκαν την 1η Φεβρουαρίου και στις 15 Μαρτίου 2017. Ειδικότερα, το πρώτο υπό αναφορά θέμα ενεγράφη για αυτεπάγγελτη εξέταση από την επιτροπή και το δεύτερο ενεγράφη έπειτα από πρόταση του βουλευτή κ. Ανδρέα Κυπριανού.

Στην πρώτη συνεδρίαση κλήθηκαν και παρευρέθηκαν ενώπιον της επιτροπής εκπρόσωποι του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, του Υπουργείου Οικονομικών (Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού), η πρόεδρος της Επιτροπής Προστασίας Ανταγωνισμού (ΕΠΑ), ο Έφορος Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων και εκπρόσωποι της ΟΕΒ, του Κυπριακού Συνδέσμου Καταναλωτών, της Παγκύπριας Ένωσης Καταναλωτών και Ποιότητας Ζωής, του Σωματείου Εργαζομένων Καταναλωτών-ΣΕΚ και του Τμήματος Καταναλωτών ΠΕΟ. Ο επικεφαλής της Αντιπροσωπίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο δεν κατέστη δυνατό να παραστεί στη συνεδρία αυτή, ωστόσο απέστειλε γραπτώς τις θέσεις του στην επιτροπή. Επίσης, το ΚΕΒΕ, παρ’ όλο που κλήθηκε, δεν εκπροσωπήθηκε στην επιτροπή.

Σημειώνεται ότι, επειδή ο εισηγητής του δεύτερου θέματος κ. Ανδρέας Κυπριανού δεν κατέστη δυνατό να παραστεί στην πρώτη συνεδρία της επιτροπής, εκπροσωπήθηκε από τον πρόεδρο της επιτροπής.

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο πρόεδρος και τα μέλη της επιτροπής στα πλαίσια της εισαγωγής των πιο πάνω θεμάτων επισήμαναν ότι στην Κύπρο παρατηρούνται φαινόμενα ολιγοπωλίων και μονοπωλίων, αλλά δυστυχώς οι υφιστάμενοι θεσμοί αδυνατούν να ανταποκριθούν στο βαθμό που θα έπρεπε στην πάταξη των φαινομένων αυτών. Γι’ αυτό η επιτροπή έκρινε αναγκαίο να εξεταστούν ενδελεχώς τα πιο πάνω θέματα, για να εντοπιστούν ενδεχόμενες αδυναμίες και ταυτόχρονα να καταβληθεί προσπάθεια αντιμετώπισης του αθέμιτου ανταγωνισμού.

Ειδικότερα, όπως επισημάνθηκε από τον πρόεδρο και τα μέλη της επιτροπής, ο ανταγωνισμός στην Κύπρο χωλαίνει και η ΕΠΑ δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στα καθήκοντά της. Ειδικότερα, όσον αφορά τη λειτουργία της ΕΠΑ, παρατηρήθηκαν διαχρονικά διάφορα προβλήματα, όπως λανθασμένοι διορισμοί, μη νόμιμη σύνθεσή της, κενά στην υφιστάμενη νομοθεσία που διέπει τη λειτουργία της, καθώς και προβλήματα υποστελέχωσης.

Ως αποτέλεσμα των πιο πάνω, σύμφωνα με τους ιδίους, η μη ύπαρξη υγιούς ανταγωνισμού σε συνδυασμό με την ενδεχόμενη αδυναμία των θεσμών που διέπουν τον ανταγωνισμό να ανταποκριθούν στις υφιστάμενες καταστάσεις αθέμιτου ανταγωνισμού πλήττει την οικονομία και επηρεάζει αρνητικά το επίπεδο ζωής των πολιτών. Γι’ αυτό η επιτροπή ζήτησε να ενημερωθεί από τα εμπλεκόμενα μέρη σε σχέση με τα πιο πάνω θέματα, τονίζοντας ταυτόχρονα την ανάγκη ενίσχυσης των θεσμών αυτών με τη λήψη σχετικών μέτρων από την πολιτεία.

Β. ΘΕΣΕΙΣ/ΑΠΟΨΕΙΣ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ ΜΕΡΩΝ

Πρόεδρος Επιτροπής Προστασίας Ανταγωνισμού (ΕΠΑ)

Η εν λόγω πρόεδρος ανέφερε ενημερωτικά ότι η ΕΠΑ αποτελεί συλλογικό ανεξάρτητο διοικητικό όργανο και ως διοικητικό όργανο επιβάλλεται να έχει νόμιμη σύνθεση και συγκρότηση, έτσι ώστε οι αποφάσεις της να έχουν τα εχέγγυα της νομιμότητας. Το ζήτημα της νόμιμης συγκρότησης της ΕΠΑ αποτέλεσε διαχρονικά το κύριο πρόβλημα με το οποίο βρέθηκε αντιμέτωπη τρεις φορές από το 2007 μέχρι το 2016 συνεπεία:

1. της Αναθεωρητικής Έφεσης αρ. 3902, ημερομηνίας 4 Δεκεμβρίου 2007, στην οποία κρίθηκε ότι η συμμετοχή του κ. Κωστή Ευσταθίου στην ΕΠΑ ήταν παράνομη, γιατί ήταν παράλληλα δήμαρχος,

2. της απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου, ημερομηνίας 25 Μαΐου 2011, όπου κρίθηκε ο διορισμός του τότε προέδρου της ΕΠΑ κ. Κωστάκη Χριστοφόρου ως μη νόμιμος και

3. της απόφασης του Διοικητικού Δικαστηρίου, ημερομηνίας 29 Ιανουαρίου 2016, με την οποία κρίθηκε ότι η συγκρότηση της ΕΠΑ ήταν κακή λόγω της συμμετοχής σε αυτή του κ. Χρίστου Τσίγκη, ο οποίος ήταν ταυτόχρονα και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΔΗΚΟ, διότι αυτό παραβίαζε την αρχή της διάκρισης των εξουσιών.

Σημειώνεται ότι η εν λόγω απόφαση είχε εφεσιβληθεί και ευρίσκετο ενώπιον της πλήρους ολομέλειας του Ανώτατου Δικαστηρίου. Τα θέματα που εγείρονται στην απόφαση αυτή αφορούν πρωταρχικά τη λειτουργία της ΕΠΑ, αλλά και γενικότερα τη λειτουργία των διοικητικών οργάνων της Δημοκρατίας. Επίσης, επισημαίνεται ότι στο στάδιο της ετοιμασίας της παρούσας έκθεσης εκδόθηκε η σχετική απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, ημερομηνίας 3 Μαρτίου 2017, η οποία ανατρέπει την απόφαση του Διοικητικού Δικαστηρίου. Ειδικότερα, σύμφωνα με την απόφαση αυτή μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι δεν παραβιάζεται η συνταγματική αρχή της διάκρισης των εξουσιών, όταν σε όργανο που ασκεί διοικητική λειτουργία διορίζονται στελέχη κομμάτων.

Όπως επισήμανε περαιτέρω η πρόεδρος της ΕΠΑ, τα ζητήματα της “κακής” συγκρότησης είναι εκτός του πεδίου ελέγχου της ΕΠΑ, επειδή τα ζητήματα που προκύπτουν ως προς τη σύνθεση ή και τη συγκρότηση του διοικητικού οργάνου δύναται να εξεταστούν και αυτεπάγγελτα από το Διοικητικό Δικαστήριο, χωρίς χρονικό περιορισμό, στο πλαίσιο οποιασδήποτε προσφυγής εναντίον απόφασης της ΕΠΑ. Γι’ αυτό, σε περίπτωση “κακής” συγκρότησης, η ΕΠΑ πρέπει να προβεί σε ενέργειες που θα άρουν την παρανομία και θα αποκαταστήσουν τη νομιμότητα και μετά να προχωρήσει στην εξέταση των υποθέσεων που εκκρεμούν ενώπιόν της.

Όπως επισημαίνεται έτι περαιτέρω από την ίδια, η συμμόρφωση με τις αποφάσεις του δικαστηρίου που κρίνουν τη συγκρότηση της ΕΠΑ ως μη νόμιμη προϋποθέτει τη διενέργεια ανάκλησης αριθμού παράνομων αποφάσεων της ΕΠΑ, με οδηγίες για διενέργεια εξ υπαρχής έρευνας στη βάση του νομικού και πραγματικού καθεστώτος που ίσχυε τότε. Ως εκ τούτου, η ΕΠΑ έχει αναγκαστεί να επανεξετάσει σωρεία υποθέσεων.

Όσον αφορά το έργο που επιτελεί η ΕΠΑ, η πρόεδρός της αναφέρθηκε σ’ αυτό διαχρονικά από το 2012 έως το 2016 καταθέτοντας αναλυτικά στοιχεία σε σχέση με τις αποφάσεις που εκδόθηκαν για παραβάσεις διατάξεων της υφιστάμενης νομοθεσίας, την επιβολή διοικητικών προστίμων, τις αυτεπάγγελτες έρευνες που διενεργήθηκαν, τη διοργάνωση συνεδρίων, τη συμμετοχή σε διαβουλεύσεις, την έκδοση σχετικών εγχειριδίων κ.λπ.

Όπως τόνισε πρόσθετα η ίδια, η ΕΠΑ, με το λιγοστό ανθρώπινο δυναμικό της και παρά τις αντιξοότητες που είχε να αντιμετωπίσει επανεξετάζοντας εξ υπαρχής υποθέσεις της, κατάφερε το 2014 να αναδειχθεί πρώτη παγκόσμια, συγκεντρώνοντας τον υψηλότερο βαθμό αξιολόγησης ανάμεσα σε χώρες κολοσσούς στον τομέα του ανταγωνισμού από τον οργανισμό “Global Merger Control Index for European Law and Economics”. Συγκεκριμένα, ο οργανισμός αυτός προέβη σε έρευνα ανάμεσα σε 259 ειδικούς, σε 70 δικαιοδοσίες, αφού εκτίμησε, αξιολόγησε και σύγκρινε τα συστήματα αξιολόγησης συγκεντρώσεων των επιχειρήσεων.

Σύμφωνα με την πρόεδρο της ΕΠΑ, στο στάδιο αυτό η ΕΠΑ παρακολουθεί και συμμετέχει στο μέτρο του δυνατού στις ομάδες εργασίας του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ανταγωνισμού (ECN), έτσι ώστε να καθίσταται δυνατή η άμεση ενημέρωσή της σε όλα τα ζητήματα που αφορούν το κοινοτικό δίκαιο του ανταγωνισμού και για να υπάρχει άμεση ανταπόκρισή της στα ερωτήματα και στις έρευνες που διεξάγονται είτε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είτε από άλλες εθνικές αρχές ανταγωνισμού.

Με βάση την ίδια πηγή ενημέρωσης οι υποχρεώσεις και αρμοδιότητες της ΕΠΑ ρυθμίζονται από τον περί της Προστασίας του Ανταγωνισμού Νόμο και τον περί Ελέγχου των Συγκεντρώσεων Επιχειρήσεων Νόμο και το έργο που επιτελεί είναι πολύπλοκο και χρονοβόρο. Ειδικότερα, με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία η εξέταση των υποθέσεων γίνεται είτε αυτεπάγγελτα είτε στη βάση συγκεκριμένης καταγγελίας. Η εξέταση αυτή μπορεί να είναι πολύπλοκη και χρονοβόρα, για το λόγο ότι η οποιαδήποτε ανάλυση, αξιολόγηση και καταγραφή συμπερασμάτων πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένη.

Όπως επισήμανε η πρόεδρος της ΕΠΑ, για να γίνει μία έρευνα, οι διαδικασίες μπορεί να ξεκινήσουν τώρα και να τελειώσουν σε δύο χρόνια και στις πλείστες των περιπτώσεων ασκείται έφεση εναντίον των αποφάσεων της ΕΠΑ. Όσον αφορά την είσπραξη των προστίμων, δυστυχώς δεν υπάρχει μηχανισμός είσπραξής τους. Η ΕΠΑ λειτουργεί πάντα με διαφάνεια και οι αποφάσεις της λαμβάνονται ομόφωνα ή με πλειοψηφία. Επισημαίνεται ότι οι αποφάσεις της ΕΠΑ αναρτώνται στην ιστοσελίδα της και, όταν αρθεί η εμπιστευτικότητά τους, τότε τα κείμενά τους αναρτώνται αυτούσια.

Κατά την ενάσκηση του έργου της η ΕΠΑ επικουρείται από υπηρεσία, η οποία μεταξύ άλλων έχει την αρμοδιότητα να διενεργεί προκαταρκτική έρευνα για τη διαπίστωση παραβάσεων της υφιστάμενης νομοθεσίας. Ειδικότερα, η υπηρεσία αυτή συλλέγει πληροφορίες απαραίτητες για την άσκηση των αρμοδιοτήτων της ΕΠΑ, διενεργεί επιτόπιες, αιφνίδιες έρευνες σε επιχειρήσεις, εισάγει καταγγελίες, υποβάλλει εισηγήσεις προς την ΕΠΑ και ετοιμάζει γραπτές εκθέσεις, παρέχοντας προς την ΕΠΑ κάθε δυνατή διευκόλυνση για την εκπλήρωση του έργου της.

Όπως τόνισε η πρόεδρος της ΕΠΑ, η υπηρεσία αυτή αποτελείται μόνο από δεκαπέντε μόνιμους λειτουργούς και ειδικότερα τη διευθύντρια, δύο ανώτερους λειτουργούς (κλίμακα Α13), τρεις λειτουργούς Α΄ (κλίμακα Α11), εννιά λειτουργούς (κλίμακα Α8) (οι τέσσερις από τους οποίους προσλήφθηκαν το Φεβρουάριο του 2016). Επίσης, στην υπηρεσία εργάζονται δύο έκτακτοι λειτουργοί αορίστου χρόνου (κλίμακα Α8), τρεις λειτουργοί ελέγχου συνεργατικών εταιρειών με απόσπαση, ένας οικονομέτρης (με καθεστώς αγοράς υπηρεσιών) και εφτά άτομα ως γραμματειακό προσωπικό. Σημειώνεται ότι δεν υπάρχει διοικητικός λειτουργός, αφού ο διοικητικός λειτουργός που εργοδοτείτο στην ΕΠΑ διορίστηκε σε άλλη υπηρεσία και δεν αντικαταστήθηκε.

Η μη επαρκής στελέχωση σε ανθρώπινο δυναμικό δυσχεραίνει τη θέση της ΕΠΑ ως προς τη συλλογή των απαραίτητων στοιχείων που θα βοηθήσουν στην έρευνα των υποθέσεων και ως εκ τούτου η διεξαγωγή τέτοιων ερευνών καθίσταται πολύ δύσκολη έως και αδύνατη.

Επιπρόσθετα, η ΕΠΑ δεν έχει ανάμεσα στο προσωπικό της άτομα εξειδικευμένα σε θέματα ηλεκτρονικών υπολογιστών για τις περιπτώσεις αιφνίδιων ερευνών και γι’ αυτό “δανείζεται” από το Τμήμα Υπηρεσιών Πληροφορικής του Υπουργείου Οικονομικών, στη βάση ειδικού μνημονίου συνεργασίας που έχει υπογραφεί. Περαιτέρω, υφίσταται ανάγκη για πρόσληψη ατόμων με ειδικότητα στην οικονομετρία λόγω της όλο και αυξανόμενης χρήσης των οικονομετρικών αναλύσεων στις υποθέσεις ανταγωνισμού.

Σύμφωνα με την ίδια, η ΕΠΑ, παρ’ όλο το μικρό αριθμό προσωπικού που διαθέτει, έχει τις ίδιες αρμοδιότητες και υποχρεώσεις με όλες τις άλλες εθνικές αρχές ανταγωνισμού εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Το γεγονός ότι η Κύπρος αποτελεί μια μικρή χώρα δε σημαίνει ότι το έργο της ΕΠΑ είναι ευκολότερο από αυτό των άλλων εθνικών αρχών ανταγωνισμού. Ο τρόπος διεξαγωγής των ερευνών, αλλά και η διαδικασία που πρέπει να ακολουθεί μια αρχή ανταγωνισμού κατά την εξέταση των υποθέσεων είναι η ίδια, ανεξαρτήτως μεγέθους, εφαρμόζοντας το ίδιο υψηλό επίπεδο ανάλυσης και απόδειξης.

Πέραν των πιο πάνω, η ΕΠΑ επιφορτίζεται πλέον και με την εφαρμογή του ευρωπαϊκού κανονισμού για τις διατραπεζικές προμήθειες για πράξεις πληρωμών με κάρτες και είναι συναρμόδια για τα θέματα αυτά με την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου.

Όπως επισήμανε πρόσθετα η πρόεδρος της ΕΠΑ, ένας σημαντικός στόχος είναι ο διαχωρισμός της δομής και των δραστηριοτήτων της υπηρεσίας της ΕΠΑ σε διάφορους τομείς που θα έχουν ιεραρχική σχέση, διότι με το διαχωρισμό των λειτουργών σε διάφορες ομάδες θα αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των ερευνών. Με την παρούσα όμως κατάσταση είναι αδύνατος ο διαχωρισμός των δραστηριοτήτων της υπηρεσίας και η αναδιάρθρωση της δομής της ΕΠΑ, διότι δεν υπάρχει ο απαιτούμενος αριθμός λειτουργών, ώστε να μπορούν να διαμορφωθούν οι ομάδες αυτές. Στο παρόν στάδιο η υπηρεσία της ΕΠΑ διαχωρίζεται σε δύο γενικές ομάδες που έχουν ιεραρχική σχέση στη βάση των οικονομικών τομέων.

Ολοκληρώνοντας, η πρόεδρος της ΕΠΑ τόνισε ότι μέχρι την υλοποίηση των πιο πάνω πρέπει να συνεχιστεί η παροχή κονδυλίων για την αγορά υπηρεσιών συμβούλων, ώστε να ενισχυθεί η δραστηριότητα της υποστελεχωμένης υπηρεσίας της ΕΠΑ, αλλά και να είναι δυνατή η εφαρμογή του κανονισμού για τις διατραπεζικές προμήθειες.

Σημειώνεται ότι η πρόεδρος της ΕΠΑ κατέθεσε αναλυτικά στοιχεία τόσο σε σχέση με το έργο και τις αρμοδιότητες της ΕΠΑ όσο και σε σχέση με τα προβλήματα υποστελέχωσης που αντιμετωπίζει.

Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού

Ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού δήλωσε ότι η λειτουργία των θεσμών που διέπουν τον ανταγωνισμό στην Κύπρο παρακολουθείται από το εν λόγω υπουργείο από το 1986. Στην πορεία θεσπίστηκαν οι υφιστάμενες νομοθεσίες για την προστασία του ανταγωνισμού και τον έλεγχο των συγκεντρώσεων επιχειρήσεων, οι οποίες είναι πλήρως εναρμονισμένες με το κοινοτικό κεκτημένο. Η ΕΠΑ λειτουργεί ως ανεξάρτητο διοικητικό όργανο και οιονεί δικαστήριο, με αποκλειστική αρμοδιότητα την εφαρμογή των πιο πάνω νομοθεσιών. Το υπουργείο δεν μπορεί να παρέμβει στο έργο της ΕΠΑ, λόγω του ότι αυτή είναι ανεξάρτητο διοικητικό όργανο. Ως εκ τούτου, το υπουργείο έχει αρμοδιότητα αναφορικά με τη διαμόρφωση της κυβερνητικής πολιτικής στον τομέα του ανταγωνισμού και της εναρμόνισης της κυπριακής έννομης τάξης με το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Σύμφωνα με τον πιο πάνω εκπρόσωπο, τόσο παλαιότερα όσο και πιο πρόσφατα, έχουν δοθεί στην ΕΠΑ όλα τα αναγκαία τεχνοκρατικά εχέγγυα για τη σωστή εφαρμογή της νομοθεσίας και την καταπολέμηση των ολιγοπωλιακών και μονοπωλιακών καταστάσεων στην Κύπρο. Ειδικότερα, δόθηκε έμψυχο υλικό, αλλά και νομικές εξουσίες για την πραγματοποίηση αποτελεσματικότερων ερευνών και ελέγχων της αγοράς. Συγκεκριμένα, όσον αφορά το θέμα της ενίσχυσης σε προσωπικό, το υπουργείο είναι πρόθυμο να ακούσει και να συζητήσει τα αιτήματα της ΕΠΑ για ενίσχυση με νέες θέσεις.

Περαιτέρω, ο πιο πάνω εκπρόσωπος ανέφερε ενημερωτικά ότι στο Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού λειτουργεί η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή. Ειδικότερα, όπως επισήμανε ο ίδιος, η προστασία του καταναλωτή και ο ανταγωνισμός είναι το ίδιο νόμισμα με δύο διαφορετικές όψεις και λειτουργούν ως δύο συγκοινωνούντα δοχεία: όταν βελτιώνεις το ένα, βελτιώνεται και το άλλο, και αντίστροφα. Συγκεκριμένα, όσον αφορά την προστασία του καταναλωτή στις περιπτώσεις που διαπιστώνεται εκ πρώτης όψεως παράβαση της νομοθεσίας για τον ανταγωνισμό, εφαρμόζονται οι πρόνοιες για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και, όταν οι λειτουργοί της υπηρεσίας της ΕΠΑ εντοπίσουν θέματα που αφορούν την προστασία του καταναλωτή, τα παραπέμπουν στο αρμόδιο υπουργείο. Επίσης, όταν στο υπουργείο, στα πλαίσια της διερεύνησης υποθέσεων για την προστασία του καταναλωτή, εντοπιστούν θέματα καθαρά ανταγωνισμού, τότε αυτά παραπέμπονται για εξέταση στην ΕΠΑ.

Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού του Υπουργείου Οικονομικών

Η εκπρόσωπος του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού του Υπουργείου Οικονομικών δήλωσε ότι γνωρίζουν τα προβλήματα υποστελέχωσης που ανέλυσε η πρόεδρος της ΕΠΑ. Ειδικότερα, στα πλαίσια του Μνημονίου Συναντίληψης υπήρχε πρόνοια για διασφάλιση της διοικητικής ικανότητας της ΕΠΑ να εκτελεί το έργο της και διενεργήθηκε σχετική μελέτη στα πλαίσια της οποίας αναγνωρίστηκαν ορισμένες από τις ανάγκες της. Επίσης, είχε γίνει εισήγηση για τη δημιουργία νέων θέσεων, όταν θα το επιτρέψουν οι δημοσιονομικές συνθήκες. Ωστόσο, τη δεδομένη στιγμή κρίθηκε ότι ενδείκνυται να ικανοποιηθούν οι ανάγκες της ΕΠΑ με λειτουργούς εντός της δημόσιας υπηρεσίας, μέσω αποσπάσεων.

Η πιο πάνω εκπρόσωπος δήλωσε, τέλος, ότι στον προϋπολογισμό του 2017 δημιουργήθηκαν ήδη κάποιες θέσεις και για τις νέες αρμοδιότητες που ανέλαβε η ΕΠΑ και για τη γενική ενίσχυσή της. Οι διαδικασίες για αποπαγοποίηση θα προωθηθούν τάχιστα από το Υπουργείο Οικονομικών.

Έφορος Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων

Ο Έφορος Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων ανέφερε ότι έχει άμεση εμπλοκή στη λειτουργία του ανταγωνισμού, γι’ αυτό και έχει θέσει ως πρωταρχικό στόχο να κάνει γνωστό το θεσμό αυτό, διότι υπάρχουν κρατικές υπηρεσίες που δε γνωρίζουν ακόμη την ύπαρξη και τις αρμοδιότητές του.

Το Γραφείο του Εφόρου Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων συστάθηκε το 2001 με τον περί Ελέγχου των Κρατικών Ενισχύσεων Νόμο. Με βάση το νόμο αυτό, προβλέπεται ο διορισμός του Εφόρου, ο οποίος υποβοηθείται στο έργο του από προσωπικό το οποίο αποσπάται από το Υπουργείο Οικονομικών και τοποθετείται στο Γραφείο του. Σήμερα στο Γραφείο αυτό, εκτός από τον Έφορο, υπηρετούν μόνο τέσσερις λειτουργοί, από τους οποίους οι τρεις είναι αποσπασμένοι και ο ένας εργάζεται με μίσθωση υπηρεσιών. Επισημαίνεται ότι το εν λόγω Γραφείο λειτουργεί χωρίς δομή και χωρίς σχέδια υπηρεσίας και δεν προβλέπεται ποιος αναπληρώνει ή αντικαθιστά τον Έφορο, σε περίπτωση απουσίας ή ασθένειάς του.

Όπως επισήμανε περαιτέρω ο Έφορος, για την αποτελεσματική λειτουργία του Γραφείου του απαιτείται η ύπαρξη εκπαιδευμένου και εξειδικευμένου προσωπικού. Ειδικότερα, εάν υπήρχε το αναγκαίο προσωπικό, θα υπήρχε και η δυνατότητα συμμετοχής σε περισσότερα συνέδρια και σε ομάδες εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις οποίες διαμορφώνονται κανόνες για θέματα ελέγχου κρατικών ενισχύσεων.

Όπως επισήμανε ο Έφορος, υπάρχουν σοβαρά ζητήματα, όπως οι αποκρατικοποιήσεις, για τα οποία απαιτείται εμπειρογνωμοσύνη. Επίσης, υπάρχουν υποθέσεις για τις οποίες καλείται το Γραφείο να γνωμοδοτήσει ή να συμβουλεύσει το Υπουργικό Συμβούλιο ή κάποιον υπουργό. Για τη χρησιμοποίηση όμως εμπειρογνωμόνων πρέπει να ακολουθηθεί η διαδικασία των προσφορών, η οποία είναι χρονοβόρα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται αχρείαστες καθυστερήσεις.

Ο Έφορος τόνισε ότι, ενώ ο θεσμός αυτός λειτουργεί από το 2001, πολλές υπηρεσίες του κράτους έχουν άγνοια κατά πόσο μπορεί να ληφθεί ένα μέτρο ή να τεθεί σε εφαρμογή μία κρατική ενίσχυση χωρίς την εκ των προτέρων έγκριση του Εφόρου. Επίσης, δεν υπάρχει θεσμοθετημένη ομοιόμορφη διαδικασία η οποία να τηρείται από τα υπουργεία όσον αφορά την υποβολή των ερωτημάτων προς τον Έφορο.

Ειδικότερα, τα υπουργεία πρέπει να έχουν σαφή θέση για το τι θέλουν να κάνουν, προτού ζητήσουν τις απόψεις του, διότι ο Έφορος δεν καθορίζει πολιτική. Η στάση αυτή των υπουργείων, λαμβανομένης υπόψιν και της έλλειψης προσωπικού, δημιουργεί αχρείαστες καθυστερήσεις στην όλη διαδικασία. Επιπρόσθετα, είναι σημαντικό όπως οι αποφάσεις για τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων υποβάλλονται για εξέταση πρώτα στον Έφορο και μετά στο Υπουργικό Συμβούλιο για έγκριση, διότι δυστυχώς δεν τηρείται σήμερα αυτή η διαδικασία και έτσι εγκρίνονται από το Υπουργικό Συμβούλιο, υπό την αίρεση της έγκρισης και του Εφόρου.

Σε σχέση με τα πιο πάνω, ο Έφορος έχει αποστείλει σχετική εγκύκλιο προς όλα τα υπουργεία και τους αρμοδίους, επισημαίνοντας τα προβλήματα που υπάρχουν στην όλη διαδικασία. Επίσης, για την επίλυση των πιο πάνω προβλημάτων έχουν αρχίσει σε συστηματική βάση σεμινάρια τόσο για την εκπαίδευση του προσωπικού του Γραφείου του Εφόρου όσο και των λειτουργών που ασχολούνται με θέματα ελέγχου κρατικών ενισχύσεων στα υπουργεία. Συγκεκριμένα, για το σκοπό αυτό έχουν οριστεί λειτουργοί των υπουργείων ως liaison officers με το Γραφείο του Εφόρου.

Όσον αφορά τη Βουλή, ο Έφορος παρατήρησε ότι έτυχε να προωθηθούν και να ψηφιστούν από τη Βουλή προτάσεις νόμου οι οποίες περιλάμβαναν ρυθμίσεις που παραβίαζαν τους κανόνες των κρατικών ενισχύσεων. Γι’ αυτό πρέπει, όταν ετοιμάζονται προτάσεις νόμου που αφορούν θέματα κρατικών ενισχύσεων, προτού αυτές προωθηθούν για ψήφιση, να ζητούνται οι απόψεις του Εφόρου.

Περαιτέρω, όπως επισήμανε ο Έφορος, το Γραφείο του έχει συνεργαστεί με το Τμήμα Υπηρεσιών Πληροφορικής για τη δημιουργία μητρώων τα οποία θα λειτουργούν διαδραστικά με όλα τα υπουργεία, ώστε το Γραφείο να γνωρίζει πόσες ενισχύσεις δίδει το κράτος, τι αποτελέσματα έχουν αυτές και κατά πόσο τηρήθηκαν οι προβλεπόμενες διαδικασίες. Επίσης, το Γραφείο, αφού θα τυγχάνει σχετικής ενημέρωσης, θα ενημερώνει παράλληλα και το Υπουργείο Οικονομικών. Ειδικότερα, με τη δημιουργία των πιο πάνω μητρώων θα λυθούν πολλά από τα υφιστάμενα προβλήματα και θα υπάρχουν καλύτερες στατιστικές πηγές πληροφόρησης όσον αφορά τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων.

Τέλος, ο Έφορος επισήμανε την ύπαρξη ορισμένων περιπτώσεων οι οποίες θα μπορούσαν να τύχουν χειρισμού από πλευράς του στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του προς όφελος των καταναλωτών. Ειδικότερα, ο Έφορος αναφέρθηκε ενδεικτικά στις ακόλουθες περιπτώσεις:

1. Στη μίσθωση των βιομηχανικών οικοπέδων που βρίσκονται σε βιομηχανικές περιοχές και την υπεκμίσθωσή τους, όπου, για παράδειγμα, το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού εκμισθώνει με χαμηλό ενοίκιο ένα οικόπεδο ή ένα τεμάχιο γης που βρίσκεται σε μια βιομηχανική περιοχή, για να ανεγερθεί ένα εργοστάσιο, και ο ενοικιαστής του στη συνέχεια το υπεκμισθώνει σε άλλον ενδιαφερόμενο, με πολλαπλάσιο ενοίκιο. Για το ζήτημα αυτό ο Έφορος προτίθεται να παρέμβει, διότι πρόκειται για απάτη και περίπτωση διαστρέβλωσης του ανταγωνισμού.

2. Στον καθορισμό του αγοραίου ενοικίου από το Κτηματολόγιο, όπου, για παράδειγμα, για ένα συγκεκριμένο τεμάχιο καθορίζεται ως αγοραίο ενοίκιο το ποσό των €500 και στη συνέχεια ο ενοικιαστής του τεμαχίου αυτού το υπεκμισθώνει σε άλλον ενδιαφερόμενο με ενοίκιο πολλαπλάσιο από αυτό του αγοραίου ενοικίου.

Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο

Ο επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο, επειδή δεν κατέστη δυνατό να παραστεί στη συνεδρία της επιτροπής, απέστειλε γραπτώς τις θέσεις/απόψεις του με επιστολή του ημερομηνίας 31ης Ιανουαρίου 2016, στην οποία περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα:

1. Η ευρωπαϊκή πολιτική ανταγωνισμού καταλαμβάνει εξέχουσα θέση στο έργο της ΕΕ, από την ίδρυσή της με τη Συνθήκη της Ρώμης το 1957. Με τη συνθήκη αυτή θεσπίστηκε ένα καθεστώς που διασφαλίζει τον ανόθευτο ανταγωνισμό εντός της κοινής αγοράς της ΕΕ. Το ζητούμενο ήταν να δημιουργηθεί ένα σύνολο άρτιων και αποτελεσματικών κανόνων ανταγωνισμού για την εύρυθμη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς, ώστε να επωφελούνται οι καταναλωτές από τα πλεονεκτήματα ενός συστήματος ελεύθερης αγοράς.

2. Η πολιτική ανταγωνισμού είναι ένα σύνολο κανόνων που εφαρμόζονται, ώστε να διασφαλίζεται ο θεμιτός ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων, και η εφαρμογή της στόχο έχει να ενθαρρύνει την επιχειρηματικότητα, να διευρύνει τις επιλογές των καταναλωτών και να συμβάλει στη μείωση των τιμών και τη βελτίωση της ποιότητας. Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους η ΕΕ αντιμάχεται με τις μονοπωλιακές πρακτικές, ελέγχει τις συγχωνεύσεις και τις κρατικές ενισχύσεις και ενθαρρύνει την απελευθέρωση των αγορών.

3. Στις περιπτώσεις όπου οι παραβιάσεις των κανόνων ανταγωνισμού αφορούν μία μόνο χώρα, της κατάστασης επιλαμβάνονται συνήθως οι εθνικές αρχές ανταγωνισμού. Με τη διεύρυνση όμως της εσωτερικής αγοράς και την παγκοσμιοποίηση, οι επιπτώσεις τυχόν παράνομων πρακτικών, όπως η δημιουργία καρτέλ, γίνονται συνήθως αισθητές σε πολλές άλλες χώρες εντός και εκτός της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαθέτει τα κατάλληλα μέσα, για να χειρίζεται αυτές τις υποθέσεις σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, επειδή έχει την εξουσία όχι μόνο να διεξάγει έρευνες, αλλά και να λαμβάνει δεσμευτικές αποφάσεις και να επιβάλλει υψηλά πρόστιμα.

4. Οι εθνικές αρχές και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ μέσω του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ανταγωνισμού. Χάρη στο δίκτυο αυτό είναι πιο εύκολο να εντοπιστεί ποια αρχή είναι αρμόδια για την κάθε υπόθεση, καθώς και ποιες άλλες αρχές μπορούν να βοηθήσουν. Το δίκτυο συμβάλλει επίσης στην αποτελεσματική και ομοιόμορφη εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ.

5. Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό δίκαιο, προβλέπονται τα ακόλουθα όσον αφορά τις επιχειρήσεις:

α. Δεν μπορούν να καθορίζουν τις τιμές ούτε να κατανέμουν τις αγορές μεταξύ τους.

β. Δεν μπορούν να καταχρώνται τη δεσπόζουσα θέση τους σε μια συγκεκριμένη αγορά, για να παραγκωνίζουν τους μικρότερους ανταγωνιστές τους.

γ. Δεν μπορούν να προβαίνουν σε συγχωνεύσεις που τους δίνουν τη δυνατότητα να ελέγχουν την αγορά. Ειδικότερα, απαγορεύονται οι συγχωνεύσεις που πραγματοποιούνται μεταξύ μεγάλων επιχειρήσεων που αναπτύσσουν σημαντική δραστηριότητα στην ΕΕ, ακόμη και αν έχουν την έδρα τους εκτός ΕΕ, χωρίς την προηγούμενη έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

6. Το ευρωπαϊκό δίκαιο ρυθμίζει και θέματα που αφορούν τις κρατικές ενισχύσεις, η παροχή των οποίων παρακολουθείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σημειώνεται ότι σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται η παροχή οποιασδήποτε μορφής βοήθειας σε προβληματικές επιχειρήσεις που δεν έχουν καμία πιθανότητα να γίνουν οικονομικά βιώσιμες.

7. Όσον αφορά την υποβολή καταγγελιών, επισημαίνεται ότι, όταν περιέλθουν στην αντίληψη των πολιτών συγκεκριμένες επιχειρηματικές πρακτικές που μπορεί να περιορίζουν ή να στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό, οι πολίτες μπορούν να ενημερώνουν τις αρμόδιες αρχές ανταγωνισμού για τις πρακτικές αυτές. Αν η περίπτωση που περιήλθε στην αντίληψή τους περιορίζεται στη χώρα όπου κατοικούν ή αν πρόκειται για περίπτωση στην οποία δεν εμπλέκονται πέραν των τριών κρατών μελών, τότε μπορούν να επικοινωνήσουν με την αρμόδια αρχή ανταγωνισμού της χώρας τους. Αν η περίπτωση αφορά περισσότερα από τρία κράτη μέλη, αρμόδια αρχή για σκοπούς επικοινωνίας είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Παράλληλα, οι πολίτες μπορούν να ενημερώνουν και τις οργανώσεις των καταναλωτών. Αυτές μπορούν να συγκεντρώσουν τις πληροφορίες που έχουν λάβει από τους καταναλωτές και να υποβάλουν επίσημη καταγγελία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

OEB

Ο εκπρόσωπος της ΟΕΒ δήλωσε ότι η οργάνωση σέβεται και στηρίζει πλήρως το ρόλο και το έργο της ΕΠΑ και σκοπός τους είναι να διασφαλίζεται ο επί ίσοις όροις ανταγωνισμός, ο οποίος απουσιάζει από πολλούς τομείς. Όπως ανέφερε πρόσθετα, η ενημέρωση του επιχειρηματικού κόσμου όσον αφορά θέματα ανταγωνισμού είναι αναγκαία και είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι επιχειρήσεις τις υποχρεώσεις τους με βάση τις υφιστάμενες νομοθεσίες.

Τέλος, ο εκπρόσωπος της ΟΕΒ εξέφρασε τον προβληματισμό του όσον αφορά τη μη νόμιμη συγκρότηση της ΕΠΑ, διότι, λόγω των προβληματικών διορισμών, υπήρξαν αρνητικές επιπτώσεις στο έργο της, με την ακύρωση σωρείας αποφάσεών της.

Σωματείο Εργαζομένων Καταναλωτών-ΣΕΚ

Ο εκπρόσωπος του Σωματείου Εργαζομένων Καταναλωτών-ΣΕΚ δήλωσε ότι τα τελευταία δεκαεπτά χρόνια στέλλονταν υπομνήματα προς όλους τους αρμόδιους υπουργούς με τα οποία ζητούνταν η στήριξη της ΕΠΑ μέσα από μια σωστή νομοθέτηση, διότι εκεί είναι το κλειδί. Η ΕΠΑ είναι μόνιμα και διαρκώς υποστελεχωμένη. Ο ανταγωνισμός χωλαίνει και δυστυχώς η ΕΠΑ είναι θύμα πολιτικά λανθασμένων χειρισμών και αποφάσεων.

Όπως επισήμανε ο ίδιος, εάν επιθυμούμε να έχουμε μια δυνατή ΕΠΑ, τότε πρέπει να διασφαλίζεται η σωστή σύνθεση και συγκρότησή της, ώστε να είναι πραγματικά ανεξάρτητη. Επίσης, πρέπει να γίνει αξιολόγηση του μέχρι τώρα έργου της, αφού ήταν θύμα των λανθασμένων κατά καιρούς διορισμών και αποφάσεων.

Περαιτέρω, με βάση το υπόμνημα που κατέθεσαν ενώπιον της επιτροπής, επισημαίνονται μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα:

1. Υπάρχουν σοβαρά ελλείμματα και αδυναμίες στις πολιτικές που αφορούν την προστασία των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των καταναλωτών.

2. Στην αγορά υπάρχουν σοβαρά κρούσματα ακρίβιας και αισχροκέρδειας, κυκλοφορούν επικίνδυνα και ελαττωματικά προϊόντα, ενώ οι παραπλανητικές διαφημίσεις και οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές από μέρους αρκετών επιχειρήσεων βρίσκονται στην κορυφή του κώδικα των παρανομιών.

3. Σοβαρότατο έλλειμμα υπάρχει και στο κεφάλαιο της ενημέρωσης των καταναλωτών. Σύμφωνα με συγκεκριμένα στατιστικά στοιχεία, προκύπτει πως μόνο το 39% των καταναλωτών γνωρίζει κάποια από τα δικαιώματά του, ενώ μόνο το 33% των εμπορευομένων γνωρίζουν τις βασικές υποχρεώσεις τους προς το καταναλωτικό κοινό.

4. Σε αρκετές περιπτώσεις ο ανταγωνισμός είναι από ανύπαρκτος έως περιορισμένος. Η ύπαρξη καρτέλ και ο νοθευμένος ανταγωνισμός προκαλούν σοβαρά προβλήματα στους καταναλωτές.

5. Η ΕΠΑ, που λειτουργεί εδώ και περισσότερο από είκοσι πέντε χρόνια στην Κύπρο, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, γιατί πάντα ήταν υποστελεχωμένη.

6. Η κυβέρνηση πρέπει να στελεχώσει την ΕΠΑ με το απαραίτητο και σωστά καταρτισμένο προσωπικό και, αφού θωρακιστεί περισσότερο με τις κατάλληλες εξουσίες, να επισπεύσει τη μελέτη των καταγγελιών που βρίσκονται ενώπιόν της για την ύπαρξη καρτέλ σε μια σειρά προϊόντων και ειδών πρώτης ανάγκης.

Τμήμα Καταναλωτών-ΠΕΟ

Ο εκπρόσωπος του Τμήματος Καταναλωτών-ΠΕΟ δήλωσε ότι στην Κύπρο βασιλεύουν τα ολιγοπώλια και μονοπώλια. Ο απλός πολίτης και ο εργαζόμενος έχουν πληρώσει το μεγαλύτερο τίμημα της κρίσης με τις μειώσεις μισθών και τις αφαιρέσεις ωφελημάτων. Επιπρόσθετα, διαπιστώνεται μια κατάσταση κατά την οποία πλήττονται περισσότερο τα συμφέροντα του καταναλωτή, διότι είναι το θύμα της ακρίβιας των καυσίμων και άλλων ειδών πρώτης ανάγκης.

Όπως τόνισε ο πιο πάνω εκπρόσωπος, στην Κύπρο έχουμε τα ακριβότερα καύσιμα και με βάση σχετική έκθεση του Γενικού Ελεγκτή της Δημοκρατίας υπάρχει ασύμμετρη προσαρμογή των τιμών, αφού παρατηρείται το φαινόμενο “ρουκέτας και φτερού”, δηλαδή, όταν οι τιμές ανεβαίνουν, μοιάζουν με ρουκέτα και, όταν κατεβαίνουν, μοιάζουν με φτερό. Γι’ αυτό το λόγο ο καταναλωτής αισθάνεται ότι δεν έχει κανέναν να τον προστατεύσει.

Η ΕΠΑ καταβάλλει προσπάθειες για την πάταξη των φαινομένων ολιγοπωλίων και, παρ’ όλο που εκδίδονται αποφάσεις, είναι αναποτελεσματική, διότι δεν υπάρχει υγιής ανταγωνισμός ούτε αίσθημα δικαιοσύνης. Ειδικότερα, όταν υπάρχει αθέμιτος ανταγωνισμός, πλήττεται η επιχειρηματικότητα και, όταν σ’ έναν κλάδο της αγοράς συνεργάζονται μαζί δύο-τρεις επιχειρήσεις αποκλείοντας από την αγορά τις άλλες επιχειρήσεις, τότε αμέσως αυτό πλήττει τα συμφέροντα τόσο των επιχειρηματιών όσο και των καταναλωτών.

Ο πιο πάνω εκπρόσωπος εξέφρασε επίσης τον προβληματισμό του κατά πόσο ο διορισμός ενός επιτρόπου καταναλωτή, παρ’ όλον ότι αποτελεί και συνδικαλιστικό αίτημα, θα μπορούσε να λύσει το όλο πρόβλημα, διότι χρειάζεται πολιτική βούληση, για να του παρασχεθούν ουσιαστικές εξουσίες.

Τέλος, ο πιο πάνω εκπρόσωπος δήλωσε ότι είναι πολύ δύσκολο να χτυπηθούν τα κατεστημένα και τα καρτέλ, γιατί χρειάζονται δραστικές αποφάσεις από το κράτος, και μέχρι να γίνει αυτό θα συνεχίσουμε να πληρώνουμε τα ακριβότερα είδη πρώτης ανάγκης, χωρίς να μπορεί κανένας να παρέμβει.

Παγκύπρια Ένωση Καταναλωτών και Ποιότητας Ζωής

Ο εκπρόσωπος της Παγκύπριας Ένωσης Καταναλωτών και Ποιότητας Ζωής αμφισβήτησε την ανεξαρτησία του θεσμού της ΕΠΑ, αφού όπως επισήμανε οι κατά καιρούς κακοί διορισμοί που έγιναν είχαν αρνητικές επιπτώσεις στις αποφάσεις της. Επίσης, ο ίδιος άσκησε κριτική και όσον αφορά την ανεξαρτησία της Υπηρεσίας Προστασίας του Καταναλωτή του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού. Επιπρόσθετα, επέκρινε το γεγονός ότι δεν υπάρχει κατάλληλη δομή στο Γραφείο του Εφόρου Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων.

Σύμφωνα με τον ίδιο, το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού οφείλει να δημιουργήσει το κατάλληλο ανταγωνιστικό πλαίσιο, καθώς και το πλαίσιο ελεύθερης αγοράς. Η ΕΠΑ θα δράσει στη συνέχεια, για να διαπιστώσει κατά πόσο λειτουργεί ορθά