Ομιλία του Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων κ. Γιαννάκη Λ. Ομήρου στην ανοικτή συζήτηση στο Πανεπιστήμιο Κύπρου με θέμα
«Διαπλοκή, Σκάνδαλα και Διαφθορά στο Δημόσιο Βίο» - Τρίτη, 9 Δεκεμβρίου 2014 - 6.00 μ.μ. Αμφιθέατρο - Κτίριο Συγκλήτου «Αναστάσιος Λεβέντης»

Θέλω να συγχαρώ το Πανεπιστήμιο Κύπρου για την οργάνωση της αποψινής εκδήλωσης-συζήτησης υπό τον τίτλο «Διαπλοκή, σκάνδαλα και διαφθορά στο δημόσιο βίο».

Είμαι βέβαιος ότι οι διακεκριμένοι εισηγητές θα φωτίσουν άπλετα το καυτό αυτό θέμα που απασχολεί βασανιστικά και έντονα την κυπριακή κοινωνία.

Θα ήθελα σε αυτό το σύντομο χαιρετισμό να υπογραμμίσω ότι, στην Κύπρο η αποδοκιμασία και απαξίωση φθοροποιών φαινομένων στη δημόσια ζωή, γίνεται κατά κανόνα με κηρύγματα ηθικολογίας και γενικόλογες ρητορείες που συνήθως συνιστούν υποκριτικές υπεκφυγές. Ωστόσο, αυτό που χρειάζεται είναι θεσμικές μεταρρυθμίσεις, δημοκρατικός έλεγχος και κοινωνική λογοδοσία.  Αναμόρφωση του κράτους για να είναι υπηρέτης του πολίτη.  Σύγκρουση ολομέτωπη με τη διαπλοκή, τη διαφθορά και τη σήψη στη δημόσια ζωή.  Σύγκρουση με κάθε κατεστημένο που νέμεται ασύδοτα τη θέση του σε βάρος των συμφερόντων του λαού. Καθιέρωση νομοθετικών και κανονιστικών διατάξεων που θα εγκαθιδρύουν τη διαφάνεια, την αξιοκρατία και αδιαπέραστους αμυντικούς μηχανισμούς απέναντι σε επίδοξα τρωκτικά του δημοσίου χρήματος.

Αγαπητοί φίλοι,
Η αποψινή εκδήλωση πραγματοποιείται στον απόηχο της οικονομικής κρίσης και της κλιμακούμενης έλλειψης εμπιστοσύνης των πολιτών προς το πολιτικό σύστημα και τους θεσμούς.

Οι πολίτες είναι θυμωμένοι, αγανακτισμένοι, οργισμένοι. Και θυμώνουν, αγανακτούν και οργίζονται περισσότερο όταν το πολιτικό σύστημα και το πολιτικό προσωπικό, τα πολιτικά κόμματα και τα πολιτικά πρόσωπα επιχειρούν να αποποιηθούν ευθυνών για τη σημερινή κρίση στην οικονομία, την ανεργία, την κοινωνική δυστυχία, τα φαινόμενα διαφθοράς, διαπλοκής και λεηλασίας του δημοσίου χρήματος.

Η κατάπτωση του πολιτικού ήθους, η πτώχευση αρχών και αξιών, η διαπλοκή και διαφθορά στη δημόσια ζωή δεν είναι έργο εξωγήινων. Είναι έργο του πολιτικού συστήματος. Και για να υπάρξει η αναγκαία κάθαρση και αναγέννηση, είναι αναγκαία μια γενναιόψυχη αυτοκριτική χωρίς ευθυνοφοβία. Χωρίς ασφαλώς ισοπεδώσεις που τείνουν να συγκαλύψουν ενόχους και ενοχές. Γιατί η ισοπέδωση υπευθύνων και ευθυνών, η εξίσωση και η εξομοίωση ενόχων και αθώων εξυπηρετεί τους ενόχους και τους διευκολύνει στη συνέχιση του φθοροποιού τους έργου.  Ιδιαίτερη προσοχή επίσης πρέπει να υπάρχει στην απαρέκκλητη εφαρμογή των κανόνων του κράτους δικαίου. Για να μην παρατηρούνται φαινόμενα ανεπίτρεπτων διαρροών και ενοχοποίησης ενδεχομένως αθώων από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
 
Το πολιτικό σύστημα οφείλει να λάβει το εκκωφαντικά ηχηρό μήνυμα των πολιτών. Να μην αρνούμαστε και να μην απεκδυόμαστε ευθυνών. Να υποβληθούμε στην αναγκαία αυτοκριτική που είναι το πικρό μεν, πλην όμως αναγκαίο φάρμακο για τη θεραπεία. Οι ευθύνες πρέπει να αναζητούνται στη βαθμιαία φθορά του πολιτικού συστήματος. Στην  αναποτελεσματικότητα της πολιτικής διαδικασίας, στις λειτουργίες των πολιτικών φορέων, σε φαινόμενα διαφθοράς και ατιμωρησίας.

Θα πρέπει ακόμα η αυτοκριτική να επεκταθεί και στις συμπεριφορές των τελευταίων δεκαετιών. Στο κυνήγι του εύκολου κέρδους, του άκρατου ατομικισμού, της απληστίας, της επιδειξιομανίας, του μιμητισμού, του νεοπλουτισμού, της υπερκατανάλωσης, της ασυλλόγιστης ψηφοθηρικής διόγκωσης του δημόσιου τομέα, της αλόγιστης συμπεριφοράς μικρομεγαλισμού των κυπριακών τραπεζών, της αποσάθρωσης των δικτύων κοινωνικής αλληλεγγύης.  Όλα αυτά είναι τα άνθη του κακού, αλλά και το εύφορο έδαφος στο οποίο εύκολα φύτρωσε και ευδοκίμησε η οικονομική κρίση. Αυτή η κρίση βρήκε την κυπριακή κοινωνία ανοχύρωτη, απογυμνωμένη από τον παραδοσιακό της χαρακτήρα. Αυτό το χαρακτήρα που της επέτρεψε να αντιμετωπίσει την εθνική καταστροφή του 1974 και να επιτύχει την εθνική, οικονομική και κοινωνική αναγέννηση.

Το πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό μοντέλο που υιοθετήθηκε αργότερα, οδήγησε σε κακοήθεις μεταλλάξεις σε όλους τους τομείς του δημόσιου βίου. Στην πολιτική, την οικονομία, την παιδεία. Τους αξιακούς κώδικες της κοινωνίας.  Σε καμιά περίπτωση η ευθύνη για την απαξίωση της πολιτικής, ως χρήσιμης διαδικασίας προορισμένης να επιδιώκει το «κοινό καλό», δεν βαρύνει την κοινωνία. Η αντιμετώπιση της οικονομικής, κοινωνικής και θεσμικής κρίσης, δεν είναι αρκετό να επιδιώκεται με τα όποια μέτρα οικονομικού χαρακτήρα. Οι αλλαγές είναι τώρα αναγκαίες όσο ποτέ.  Σε ένα κόσμο που μεταβάλλεται ραγδαία και γίνεται όλο και περισσότερο ανταγωνιστικός, η Κύπρος χρειάζεται τομές που θα σαρώσουν τις αγκυλώσεις του χθες και τα κατεστημένα του σήμερα. Χρειάζεται να δώσουμε πειστικές απαντήσεις για την ανάκτηση της αυτοδυναμίας του πολιτικού συστήματος, για ένα μοντέλο διακυβέρνησης που θα ρυθμίζει ένα σύγχρονο, αποκεντρωμένο, φιλικό και αποτελεσματικό δημόσιο τομέα. Απαλλαγμένο από το σαράκι των πελατειακών σχέσεων.

Η αλλαγή είναι όρος και προϋπόθεση για τη λειτουργία της δημοκρατίας. Αλλά και για την επανεκκίνηση της οικονομίας και δόμησης ενός νέου δικτύου κοινωνικής αλληλεγγύης. Η δημοκρατία, πολιτική και οικονομική, αποκτά νόημα και περιεχόμενο, μόνο όταν οδηγεί σε μια κοινωνία ελευθερίας, αλληλεγγύης και συνοχής. Σήμερα, η δημοκρατία χρειάζεται ένα καινούργιο ζωογόνο άνεμο αξιοκρατίας, αξιοπρέπειας και εμπιστοσύνης, ένα άνεμο που θα σαρώσει τις στρεβλώσεις των πελατειακών σχέσεων και τις κάθε είδους διαμεσολαβήσεις στο Κράτος και για την προάσπιση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
Οι πολίτες αναμένουν και απαιτούν αποκατάσταση της πολιτικής αξιοπιστίας, της εντιμότητας και της ηθικής στην πολιτική. Απαιτούν πρωτοβουλίες για μια συνολική αναγέννηση της κοινωνίας, των θεσμών και των εθνικών προοπτικών. Μόνο έτσι θα «ξαναβρούμε τη ψυχή μας», την αυθεντικότητα μας, την πίστη μας σε αρχές και αξίες και θα δρομολογήσουμε την οικονομική, κοινωνική και εθνική επανεκκίνηση.  Είναι μια θεμελιώδης προϋπόθεση και για την επιτυχία του αγώνα για τερματισμό της κατοχής, για ελευθερία και δικαίωση.

Αγαπητοί φίλοι,
Για την επίτευξη του στόχου, για την εξάλειψη της διαφθοράς και της διαπλοκής, απαιτείται η συγκρότηση μιας εθνικής στρατηγικής, καθώς επίσης και η σύσταση μιας ανεξάρτητης αρχής, η οποία με αντικειμενικό και αμερόληπτο τρόπο θα διερευνά τις υποθέσεις διαφθοράς. Περαιτέρω, η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των εποπτικών οργάνων της χώρας, ειδικότερα σε ότι αφορά την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος, αποτελεί ένα από τα πιο ουσιαστικά μέτρα κατά της διαφθοράς.

Η Βουλή των Αντιπροσώπων, μέσα στα πιο πάνω πλαίσια, λαμβάνει σε νομοθετικό επίπεδο διάφορα μέτρα με σαφή στόχο την πάταξη της διαφθοράς. Η Βουλή των Αντιπροσώπων μέσα από νομοθετικές ρυθμίσεις, αλλά και μέσα από την άσκηση του κοινοβουλευτικού ελέγχου, έχει χρέος να καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για πάταξη και εξάλειψη της διαφθοράς.

• Μέσα στα πλαίσια αυτά, με σχετικές προτάσεις νόμου οι οποίες έχουν ψηφισθεί σε νόμους, έχει ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα της νομοθεσίας που αφορά τον περί της Καταθέσεως Στοιχείων και Πληροφοριών στο Γενικό Ελεγκτή της Δημοκρατίας και στη Βουλή των Αντιπροσώπων. (Νόμος 113(1) του 2002). Με τη νομοθεσία αυτή έχει πρόσφατα εισαχθεί σχετική πρόνοια που ενισχύει τον περαιτέρω έλεγχο, μεταξύ άλλων, των αρχών της τοπικής αυτοδιοίκησης και των οργανισμών δημοσίου δικαίου με ανάθεση του ελέγχου των λογαριασμών τους από το Γενικό Ελεγκτή της Δημοκρατίας σε ελεγκτές ή σε ελεγκτικά γραφεία με σαφή στόχο τη διενέργεια επιπρόσθετου οικονομικού και διαχειριστικού ελέγχου.

• Συναφής με το νόμο αυτό είναι επίσης ο νόμος που αναφέρεται στην κατάθεση Στοιχείων και Πληροφοριών στη Βουλή των Αντιπροσώπων και τις Κοινοβουλευτικές Επιτροπές (Νόμος 21 του 1985). Με το Νόμο αυτό παρέχεται η εξουσία στη Βουλή και ειδικότερα στις κοινοβουλευτικές επιτροπές, όπως κατά την άσκηση των εργασιών τους στα πλαίσια των κατά νόμο αρμοδιοτήτων τους, όπως αυτές καταρτίζονται σύμφωνα με το άρθρο 73(3) του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, να ζητούν πληροφορίες, γραπτές ή προφορικές, από τις διάφορες δημόσιες υπηρεσίες της Δημοκρατίας, τα νομικά πρόσωπα και τους οργανισμούς δημοσίου δικαίου, από τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ακόμη και από τους ιδιώτες, και να ζητούν την προσαγωγή εγγράφων, δημόσιων ή ιδιωτικών, που κατά την κρίση τους μπορούν να υποβοηθήσουν στην εκτέλεση του έργου τους, στο υπό εξέταση από τις κοινοβουλευτικές επιτροπές θέμα. Η κατάθεση ψευδών ή άρνηση προσαγωγής των ζητηθέντων εγγράφων ή άρνηση των προσώπων αυτών να προσέλθουν ενώπιον των αρμόδιων κοινοβουλευτικών επιτροπών, διαπράττουν το ποινικό αδίκημα της περιφρόνησης της Βουλής των Αντιπροσώπων. Συνεπώς, σύμφωνα με την εν λόγω νομοθεσία προκειμένου περί οποιουδήποτε προσώπου, ανεξάρτητου αξιωματούχου, δημόσιου υπάλληλου ή ιδιώτη, σε περιπτώσεις ιδιαίτερης για το δημόσιο συμφέρον σημασίας, είτε το θέμα παραπέμπεται για διερεύνηση στο Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, είτε αποφασίζεται από τη Βουλή των Αντιπροσώπων η σύσταση Εξεταστικής Επιτροπής για τη διερεύνηση του θέματος. Το πόρισμα της εν λόγω Εξεταστικής Επιτροπής, εάν επιβάλλεται από το δημόσιο συμφέρον η περαιτέρω προώθηση του θέματος, διαβιβάζεται στο Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, ο οποίος αποφαίνεται τελικά για την ποινική δίωξη ή μη οποιουδήποτε ενεχόμενου στην υπό εξέταση υπόθεση προσώπων.

• Μια άλλη σημαντική νομοθεσία που συμβάλλει σημαντικά την καταπολέμηση της διαφθοράς, είναι η νομοθεσία που αφορά τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων, Νόμος 12(1) του 2006. Περαιτέρω, η νομοθεσία που αφορά την Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών (Νόμος 104(1) του 2010) διασφαλίζει τη νομιμότητα της σύναψης των συμβάσεων. Η Αρχή κέκτηται εξουσία να επιβεβαιώνει ή να ακυρώνει αποφάσεις ανάθεσης συμβάσεων με απώτερο στόχο τη συμμόρφωση των επιχειρήσεων σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία που αφορά τις δημόσιες συμβάσεις.

• Σχετικός είναι επίσης ο περί του Ασυμβίβαστου προς την Άσκηση των Καθηκόντων Ορισμένων Αξιωματούχων της Δημοκρατίας Ορισμένων Επαγγελματικών και Άλλων Συναφών Δραστηριοτήτων Νόμος, ο οποίος προβλέπει για το ασυμβίβαστο συγκεκριμένων θέσεων και δραστηριοτήτων σε σχέση με ορισμένους αξιωματούχους της Δημοκρατίας, συμπεριλαμβανομένης της υποβολής προσφοράς ή τη συνομολόγηση σύμβασης για παροχή, άμεσα ή έμμεσα, οποιωνδήποτε υπηρεσιών, προμηθειών ή έργων προς το δημόσιο τομέα. Η παράλειψη της προαναφερόμενης αποκάλυψης ασυμβίβαστου αποτελεί νόμιμη αιτία για ανάκληση ή τερματισμό του συγκεκριμένου διορισμού. Σε περίπτωση που η παράλειψη αφορά αιρετούς αξιωματούχους, τότε το πόρισμα με το οποίο διαπιστώνεται η παράλειψη ή μη εκπλήρωση δημοσιεύεται. Ο νόμος προβλέπει επίσης ότι όλες οι πράξεις, οι συμβάσεις, τα προνόμια, οι επιχορηγήσεις ή άλλες παραχωρήσεις δικαιωμάτων που έγιναν επ’ ωφελεία τέτοιου αξιωματούχου κατά τρόπο ασυμβίβαστο, κατά παράβαση των περί ασυμβιβάστου διατάξεων του παρόντος Νόμου είναι άκυρες εξ υπαρχής καθ’ όσον αφορά το πρόσωπο αυτό.  Με τον τρόπο αυτό ελέγχονται οι πράξεις δημόσιων αξιωματούχων που δυνατό να επηρεάζονται από τη θέση που κατέχουν ώστε να αποφέρουν αθέμιτο κέρδος ή πλεονέκτημα.
• Τον ίδιο σκοπό εξυπηρετεί και ο περί του Ελέγχου της Ανάληψης Εργασίας στον Ιδιωτικό Τομέα από Πρώην Κρατικούς Αξιωματούχους και Ορισμένους Πρώην Υπαλλήλους του Δημοσίου και του Ευρύτερου Δημόσιου Τομέα Νόμος που απαγορεύει σε οποιοδήποτε πρόσωπο που έχει υπηρετήσει ως κρατικός αξιωματούχος ή ως υπάλληλος του δημοσίου και του ευρύτερου δημοσίου τομέα και το οποίο έχει με οποιοδήποτε τρόπο αφυπηρετήσει ή τερματίσει την υπηρεσία ή τη θητεία του να αναλάβει οποιαδήποτε εργασία στον ιδιωτικό τομέα εντός των πρώτων δύο ετών από την ημερομηνία αφυπηρέτησης ή τερματισμού της υπηρεσίας ή της θητείας του εκτός αν έχει πρώτα υποβάλει αίτηση στην αρμόδια επιτροπή και εξασφαλίσει τη συγκατάθεσή της.

Επιβάλλεται επίσης η εφαρμογή ενός βελτιωμένου μηχανισμού δημοσιοποίησης αλλά και ελέγχου των στοιχείων των πολιτικών, των κρατικών αξιωματούχων και των υψηλόβαθμων δημόσιων υπαλλήλων. Ο υφιστάμενος μηχανισμός προβλέπεται στον περί του Προέδρου, των Υπουργών και των Βουλευτών της Κυπριακής Δημοκρατίας (Δήλωση και Έλεγχος Περιουσίας) Νόμο, ο οποίος επιβάλλει υποχρέωση στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στους υπουργούς και στους βουλευτές, να καταθέτουν εντός τριών μηνών από την ανάληψη του αξιώματός τους και ανά τριετία από το χρόνο αυτό μέχρι και την αποχώρησή τους από το αξίωμά τους, καθώς και εντός τριών μηνών από την αποχώρησή τους με οποιοδήποτε τρόπο από το αξίωμά τους, δήλωση περιουσιακών στοιχείων. Η Βουλή των Αντιπροσώπων επεξεργάζεται αριθμό νομοσχεδίων και προτάσεων νόμου που αποσκοπούν στην ενίσχυση και βελτίωση του μηχανισμού αυτού. Σε αυτά τα σχέδια νόμου περιλαμβάνεται και πρόταση τροποποίησης του Συντάγματος, έτσι ώστε να επιτρέπεται ρητά η επέμβαση στην ιδιωτική ζωή αν αυτή είναι αναγκαία για το συμφέρον της διαφάνειας στη δημόσια ζωή ή της λήψης μέτρων εναντίον της διαφθοράς.  Στα πλαίσια εξέτασης των πιο πάνω σχεδίων νόμου οι υπηρεσίες της Βουλής διεξήγαγαν έρευνα αναφορικά με τον τρόπο αντιμετώπισης τέτοιων θεμάτων σε άλλα κράτη, τα οποία έχουν εφαρμόσει με επιτυχία παρόμοιες πρόνοιες δήλωσης και ελέγχου περιουσίας πολιτειακών αξιωματούχων.

Είναι επίσης φανερό ότι υπάρχει ανάγκη ενίσχυσης ενός συστήματος που να διασφαλίζει τη διαφάνεια και που θα συμβάλλει στον εντοπισμό και στη συλλογή των αποδεικτικών στοιχείων μέσα στα πλαίσια μιας στενότερης συνεργασίας μεταξύ των αρμοδίων φορέων.

Θα πρέπει επίσης να επιδιωχθεί η διασφάλιση ενός αποτελεσματικού συστήματος συντονισμού των πολιτικών καταπολέμησης της διαφθοράς μέσω ενός συντονιστικού οργάνου περιβεβλημένου με τις απαραίτητες νομοθετικές εξουσίες, με στόχο να αποτελεί ουσιαστικό μέσο πάταξης της διαφθοράς.

Παρ’ όλο που έχει θεσπιστεί ένα εκτενές νομοθετικό πλαίσιο για καταπολέμηση της διαφθοράς, εξακολουθεί να υπάρχει πεδίο για βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου. Με αυτό το στόχο, η Βουλή των Αντιπροσώπων μελετά αριθμό προτάσεων νόμου για βελτίωση των πιο πάνω νομοθεσιών, ενώ σε ότι αφορά το ασυμβίβαστο, επειδή ο νόμος αυτός παρουσιάζει κενά έχει ανατεθεί, στη βάση απόφασης της Σύσκεψης του Προέδρου και των Αρχηγών και Αντιπροσώπων των Κοινοβουλευτικών Κομμάτων, σε εξωτερικό συνεργάτη η διενέργεια μελέτης των προνοιών του και η υποβολή εισηγήσεων για βελτίωση και ενίσχυση του νόμου αυτού.

Επιπρόσθετα, μπορεί να επισημανθεί ότι πρέπει να αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα σε κάθε πολίτη της Κυπριακής Δημοκρατίας η εύκολη και η άμεση πρόσβαση σε κυβερνητικές πληροφορίες, με στόχο την αύξηση της διαφάνειας σε όλα τα επίπεδα των διοικητικών και άλλων υπηρεσιών του κράτους.

Η Βουλή των Αντιπροσώπων, αναγνωρίζοντας τη σημασία της διαφάνειας στην πάταξη της διαφθοράς και της διαπλοκής, προωθεί τη διαφάνεια και την πρόσβαση σε πληροφορίες αναφορικά με τις εργασίες της ολομέλειας και των επιτροπών της.  Η διαφάνεια στη νομοθετική διαδικασία εξασφαλίζεται, μεταξύ άλλων, μέσω της ανοικτής φύσης των συνεδριών της ολομέλειας και των επιτροπών, τη δημοσίευση των ημερήσιων διατάξεων των συνεδριών αυτών και των εκθέσεων των επιτροπών και τη ζωντανή μετάδοση των εργασιών της ολομέλειας από το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου.

Χρέος μας ο ασυμβίβαστος αγώνας κατά της διαπλοκής, της σήψης και της διαφθοράς. Ανειρήνευτα και αδιαπραγμάτευτα. Χρέος μας να αποκαταστήσουμε την αξιοπιστία της πολιτικής. Γιατί η πολιτική είναι αναντικατάστατη διαδικασία που μετασχηματίζει το παρόν σε ένα καλύτερο αύριο.  Η πολιτική είναι υπόθεση συλλογικής στράτευσης και προσφοράς. Δεν είναι υπόθεση διαχείρισης από τους λίγους μιας πίτας που παράγει η κοινωνία με την εργασία της.

Το χρέος μας είναι να συγκρουστούμε μέχρι τέλους με τις δυνάμεις της συναλλαγής, της διαπλοκής και της διαφθοράς. Με κοινωνική και πολιτική απαξίωση όσων εμπλέκονται στα φθοροποιά αυτά φαινόμενα, αλλά και με διαμόρφωση ενός αμυντικού θεσμικού δικτύου που θα αποτρέπει την εκδήλωση τους.